Заключэнне юрыстаў і экспертаў ПЦ «Вясна» па крымінальнай справе Васіля Пільца па ч. 1 арт. 339 КК
Заключэнне групы юрыстаў і экспертаў ПЦ «Вясна» па крымінальнай справе ў дачыненні да Васіля Пільца, асуджанага па частцы 1 артыкула 339 Крымінальнага кодэкса.
Гарадзенскі абласны суд вынес Васілю Пільцу больш жорсткі прысуд
Агульны кантэкст гэтай справы можна ахарактарызаваць як глыбокі крызіс правоў чалавека, выкліканы стратай легітымнасці прэзідэнта і выбудаванай ім вертыкалі ўлады ў сувязі палітычна матываванымі масавымі катаваннямі, якія пачаліся ў дачыненні да мірных маніфестантаў са жніўня па цяперашні час, а таксама татальнай фальсіфікацыяй вынікаў прэзідэнцкіх выбараў. Больш падрабязна з кантэкстам можна азнаёміцца ў прадстаўленым аналітыкамі ПЦ "Вясна" гадавым аглядзе за 2020 год, а таксама выніковай справаздачы па выбарах прэзідэнта кампаніі "Праваабаронцы за свабодныя выбары". На дэталі крызісу правоў чалавека і яго наступствы ПЦ «Вясна» неаднаразова звяртаў увагу ў заключэннях па крымінальнай справе Наталлі Хершэ, Зміцера Караткевіча і інш.
Судом Кастрычніцкага раёна г. Гродна 12.02.2021 г. у складзе старшынствуючага Д. Кедаля В. Пілец быў асуджаны да аднаго года абмежавання волі без накіравання ў выпраўленчую ўстанову адкрытага тыпу (ПУАТ) за хуліганскія дзеянні ў дачыненні да А. Галахава і А. Бондаравай. Па пратэсту намесніка пракурора г. Гродна Д. Антонавіча калегія па крымінальных справах Гродзенскага абласнога суда змяніла пакаранне па прысудзе на 1 год абмежавання волі з накіраваннем у ПУАТ.
Мяркуем, што дадзеная крымінальная справа з'яўляецца яскравым прыкладам селектыўнага, дыскрымінацыйнага падыходу абвінавачвання і суда да ўзбуджэння і разгляду крымінальных спраў у дачыненні да іншадумцаў.
Селектыўны пераслед
12 лістапада 2020 г. Суд Ленінскага раёна Мінска прысудзіў Марыю Сафонаву да 2-х месяцаў арышту за надпіс «Жыве Беларусь» і выяву БЧБ-сцяга на жылым доме на вуліцы Балтыйскай, дзвярах у склеп, парэнчах, тратуарнай дарожкі і ўрны для смецця. Дзеянні Марыі кваліфікавалі па артыкуле 341 Крымінальнага кодэкса - апаганьванне будынкаў ці іншых збудаванняў цынічнымі надпісамі або малюнкамі, псаванне маёмасці на грамадскім транспарце або ў іншых грамадскіх месцах. М. Сафонаву затрымалі валанцёры чата "Антывандал": ударылі яе, парвалі заплечнік і выклікалі міліцыю.
Па гэтай крымінальнай справе суд устанавіў, што В. Пілец ужыў гвалт у дачыненні да пацярпелых у сувязі з тым, што тыя зафарбоўвалі нанесеную на асфальт выяву бел-чырвона-белага сцяга: па вызначэнні намесніка пракурора г. Гродна, «выконвалі свой грамадскі абавязак па навядзенні парадку, а менавіта зафарбоўвалі намаляваную на асфальце антыдзяржаўную сімволіку».
Разам з тым, па форме дзеяння былі аднолькавымі: у абодвух выпадках на паверхню наносілася фарба, а характар дзеянняў быў абумоўлены перакананнямі.
Па сваёй сутнасці дзеянні па нанясенні і знішчэнню надпісаў, сімволікі малюнкаў у дадзеным кантэксце з'яўляюцца рознымі формамі выказвання меркаванняў. Пры гэтым варта заўважыць, што дзеянні па знішчэнні формаў выказвання меркаванняў іншых асоб парушаюць правы чалавека і асноўныя свабоды.
З фармальнага пункту гледжання, прыкметы парушэння закона ёсць у абодвух выпадках - і пры нанясенні, і пры зафарбоўвання малюнкаў: гэта запатрабуе намаганняў і выдаткаў для прывядзення паверхні ў першапачатковы стан, а гэта трактуецца практыкай разгляду спраў па арт. 341 КК як псаванне маёмасці. Аднак, як адзначае Камітэт па правах чалавека, "законы, якія абмяжоўваюць правы, якія змяшчаюцца ў пункце 2 артыкула 19 [Міжнароднага пакта аб грамадзянскіх і палітычных правах],... павінны не толькі адпавядаць жорсткім патрабаванням пункта 3 артыкула 19 Пакта, але і з'яўляцца сумяшчальнымі з палажэннямі, мэтамі і задачамі Пакта".
Аднак у выніку глыбокага прававога крызісу ў Беларусі, дзеянні грамадзян, якія нанеслі цялесныя пашкоджанні і прычынілі шкоду маёмасці М. Сафонавай, якая правамерна рэалізоўвала сваё права на выказванне меркаванняў, былі апраўданыя ўладамі, а сама М. Сафонава падвергнутая пазбаўленню волі. У той жа сітуацыі, калі В. Пілец абурыўся дзеяннямі Бондаравай і Галахава, якія таксама рэалізоўвалі сваё права, аднак абмежавалі пры гэтым правы тых, хто нанёс малюнак сцяга на асфальт, улады прыцягнулі яго да адказнасці.
Акрамя таго - і гэта важна, суд адвольна ацаніў прадстаўленыя яму доказы і вынес прысуд насуперак усталяваным у працэсе вывучэння матэрыялаў справы доказам:
У судовым пасяджэнні абвешчаны пратакол агляду відэазапісу камеры назірання, у адпаведнасці з якім ўстаноўлена наступная паслядоўнасць дзеянняў удзельнікаў канфлікту: Галахаў і Бандарэнка вырабляюць афарбоўванне тратуарнай пліткі; у 12.10 камера зафіксавала набліжэнне В. Пільца, які ішоў у напрамку пацярпелых. Бондарава пачынае ажыццяўляць відэаздымку. Галахаў ступіў насустрач Пільцу, пасля чаго той штурхнуў Галахава рукой. Паміж Галахавым і Пільцом ўзнікае барацьба, падчас якой Пілец ўтрымлівае Галахава за вопратку ў вобласці грудзей, потым у 12.11 штурхае яго ў грудзі і сыходзіць.
Гэтыя абставіны ў асноўным супадаюць з паказаннямі абвінавачанага, які сцвярджаў, што падставай да пачатку канфлікту паслужыла яго незадаволенасць зафарбоўвання фарбай тратуара, а развіўся канфлікт у сувязі з тым, што Галахаў выпачкал яго куртку фарбай, а Бондарава вырабляла яго відэаздымку насуперак патрабаванню яе спыніць.
Суд устанавіў, што акрамя пералічаных дзеянняў у дачыненні да Галахава, каля 12.10 В. Пілец таксама схапіў левай рукой за шыю Бондараву, а затым заціснуў і здушваў шыю пацярпелай паміж плячом і перадплеччам правай рукі. Гэтыя падзеі мелі месца, па словах Галахава і Бондаравай непасрэдна пасля апісанага інцыдэнту з Галахавым, і ўстаноўлены на падставе паказанняў Галахава і Бондаравай, пратаколаў следчых эксперыментаў, падчас якіх пацярпелыя «прайгралі абставіны здзейсненага злачынства".
Іншымі доказамі здзяйсненне злачынства ў дачыненні да пацярпелых не пацвярджаецца.
Судом не ліквідаваныя супярэчнасці паміж доказамі - пратаколам агляду відэазапісу і паказаннямі пацярпелых і пратаколамі следчага эксперыменту, а таксама не дадзеная ацэнка таму, што ў адпаведнасці з абвешчаным пратаколам вуснай заявы Бондарава прасіла прыцягнуць да адказнасці мужчыну, які каля 11.50 схапіў яе рукамі за шыю і стаў сціскаць пальцы рук не больш за 1 хвіліну - г. зн. апісала зусім іншыя час і характар прымянення ў яе дачыненні гвалту. Больш таго, суд ацаніў відэазапіс камеры назірання як доказ, якое пацвярджае пазіцыю абвінавачання, што прама супярэчыць устаноўленым абставінах.
Матывы дзеянняў Пільца судом устаноўлены адвольна, без уліку абставінаў справы, асобасных характарыстык удзельнікаў канфлікту. Не абвергнутая прымальнымі доказамі пазіцыя абвінавачанага, згодна з якой яго паводзіны дыктаваліся характарам дзеянняў пацярпелых і не выходзілі за межы стрымлівання. Удары абвінавачаным не наносіліся, іншыя прыёмы, закліканыя прычыніць боль, ўдушэнне, прыніжэнне супернікаў не ўжываліся - гэта ў сукупнасці з адсутнасцю якіх-небудзь слядоў гвалту на пацярпелых абвяргае адвольна ўстаноўлены факт прычынення В. Пільцом збіцця Галахаву.
Суд кваліфікаваў дзеянні В. Пільца па ч. 1 арт. 339 КК па прыкмеце здзяйснення дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак і выказваюць відавочную непавагу да грамадства, якія суправаджаюцца прымяненнем гвалту. Выснова суда аб тым, што гвалт да Галахава быў ужыты з мэтай груба парушыць грамадскі парадак і выказаць відавочную непавагу да грамадства, з'яўляецца памылковым.
У адсутнасць хуліганскага матыву, дзеянні В. Пільца ў дачыненні да Галахава не з'яўляюцца злачынствам або адміністрацыйным правапарушэннем.
У такіх умовах мы, эксперты і юрысты ПЦ «Вясна», прыходзім да высновы, што прымяненне ўнутранага заканадаўства ў справе В. Пільца і ацэнка фактаў і доказаў відавочным чынам насілі адвольны характар і склалі відавочную памылку, чым суд парушыў сваё абавязацельства ў дачыненні да незалежнасці і бесстароннасці.
Змест пратэсту пракурора яшчэ раз пацвердзіла меркаванне экспертаў і юрыстаў аб палітычна матываваным характары пераследу В. Пільца, а ўзмацненне жорсткасці яму крымінальнага пакарання, якім В. Пілец пазбаўляецца волі (пакаранне ў выглядзе абмежавання волі з накіраваннем у ИУОТ адпавядае крытэрам паняцця «пазбаўленне волі»), не абгрунтаванае прымальнымі ў дэмакратычным грамадстве довадамі, істотна адвольна пагаршае яго становішча ў параўнанні з іншымі асуджанымі ў падобнай сітуацыі без палітычнага матыву.
Аж да вынясення прысуду абвінавачаны ўтрымліваўся пад вартай без належных падстаў для прымянення такой меры стрымання, тады як прымяненне дасудовага ўтрымання пад вартай да падазроных і абвінавачаных не павінна быць агульнай практыкай. Заключэнне пад варту павінна быць заснавана на прынятым у кожным канкрэтным выпадку рашэнні аб тым, што яно абгрунтавана і неабходна з улікам усіх абставінаў для такіх мэтаў, як папярэджанне ўцёкаў, ўмяшання ў працэс збірання доказаў або рэцыдыву злачынства.
У адпаведнасці з Кіраўніцтвам па вызначэнні паняцця "палітычны зняволены", палітычным зняволеным з'яўляецца асоба, пазбаўленая свабоды, калі пры наяўнасці палітычных матываў яго пераследу мае месца хаця б адзін з наступных фактараў:
- пазбаўленне волі было ўжыта ў парушэнне права на справядлівае судовае разбіральніцтва, іншых правоў і свабод, гарантаваных Пактам або Еўрапейскай канвенцыяй аб абароне правоў чалавека і асноўных свабод;
- пазбаўленне волі было заснавана на фальсіфікацыі доказаў усьвядомленага правапарушэння або пры адсутнасці падзеі або складу правапарушэння альбо яго здзяйсненні іншай асобай.
Праваабаронцы лічаць неабходным для дадзенай групы палітычных зняволеных патрабаваць неадкладнага перагляду прынятых у дачыненні да іх мер і судовых рашэнняў пры выкананні права на справядлівае судовае разбіральніцтва і ліквідацыі фактараў, якія паўплывалі на прысуд. Таксама варта патрабаваць вызвалення асуджанага з ужываннем іншых мер стрымання, якія забяспечваюць яўку ў суд з улікам адсутнасці падстаў для прымянення больш строгай.
