Заклікаем спыніць парушэнне права на абарону і прэзумпцыю невінаватасці

Заява праваабарончых арганізацый у сувязі са шматлікімі фактамі парушэнняў працэсуальных правоў і гарантый абвінавачаных, а таксама іх абаронцаў па палітычна матываваных крымінальных справах

Мінск, 11 мая 2021 г.

Мы, прадстаўнікі праваабарончай супольнасці, з трывогай адзначаем, што ў працэсе вытворчасці па палітычна матываваных крымінальных справах груба парушаюцца асноўныя правы падазраваных і абвінавачаных, а таксама іх абаронцаў.

У сродках масавай інфармацыі маюцца звесткі аб тым, што на даследчай стадыі да падазраваных прымяняюцца катаванні; пад катаваннямі супрацоўнікі МУС прымушаюць затрыманых да дачы паказанняў у адсутнасць абаронцы і рознага роду «інтэрв'ю» з ужываннем відэазапісу, якія пасля выкарыстоўваюцца не толькі дзяржаўнымі прапагандысцкімі рэсурсамі, але і ў якасці доказу абвінавачвання ў судзе.

Працягваюць паступаць звесткі аб супрацьдзеянні адвакатам у ажыццяўленні абароны шляхам абмежавання ім магчымасцяў сустрэчы сам-насам з падабароннымі, а таксама аказання ціску на іх за выказванне свайго меркавання. Абуральным выпадкам стала ажыццяўленне аўдыё- і відэазапісу гутаркі сам - насам у СІЗА абвінавачанага Сяргея Ціханоўскага і яго абаронцы, а таксама перадача гэтага запісу дзяржаўнаму тэлеканалу, які пасля выкарыстаў яе ў прапагандысцкім дакументальным фільме.

Суды неабгрунтавана прызначаюць і праводзяць закрытыя судовыя паседжанні ў адсутнасць для гэтага падстаў. У прыватнасці, у закрытым судовым пасяджэнні разгледжаны крымінальныя справы В. Ашурка, Я. Вінчы, А. Мельнікава, Э. Жданко, А. Корбана, В. Клімкінай, С. Скока, М. Сяргеенкі і інш., а акрамя таго, прызначана да разгляду крымінальная справа па абвінавачванні П. Севярынца, Е. Афнагеля, П. Юхневіча, Д. Казлова, М. Вінярскага і А. Войніча. Разгляд крымінальнай справы ў закрытым пасяджэнні сур'ёзна абмяжоўвае магчымасці па грамадзянскім назіранні, а таксама практычна пазбаўляе бок абароны магчымасці весці грамадска-палітычную дыскусію аб абгрунтаванасці прыцягнення да крымінальнай адказнасці і асуджэння абвінавачаных, даводзіць да агульнага ведама факты катаванняў і іншых відаў жорсткага абыходжання, адкрыта заяўляць пра іншыя злоўжыванні следства і суда.

У дачыненні да шэрагу палітвязняў крымінальныя справы разглядаюцца або прызначаныя да разгляду ў Вярхоўным судзе, што азначае неадкладнае ўступленне ў сілу прысуду пасля яго вынясення і адсутнасць права на перагляд справы вышэйстаячым судом. У такім парадку разглядаецца крымінальная справа па абвінавачванні В. Бабарыкі і прызначана да разгляду крымінальная справа па абвінавачванні М. Статкевіча, С. Ціханоўскага, і. Лосіка, А. Сакава, Д. Папова, В. Цыгановіча.

У дачыненні да абвінавачаных па крымінальных справах з палітычным складнікам дзяржаўнымі СМІ безупынна вядзецца прапагандысцкая кампанія, накіраваная на іх дыскрэдытацыю ў вачах грамадскасці і фарміраванне ўстойлівага меркавання аб вінаватасці ў крымінальных злачынствах да вынясення судом прысуду. Гэта парушае прэзумпцыю невінаватасці - права лічыцца невінаватым, пакуль віна не будзе даказаная згодна з законам.

У адпаведнасці з артыкулам 14 Міжнароднага пакта аб грамадзянскіх і палітычных правах, усе асобы роўныя перад судамі і трыбуналамі.

Кожны мае права пры разглядзе любога крымінальнага абвінавачання, прад'яўлянага яму, на справядлівы і публічны разбор справы кампетэнтным, незалежным і бесстароннім судом, створаным на падставе закона. Друк і публіка могуць не дапускацца на ўсё судовае разбіральніцтва або частка яго па меркаваннях маралі, грамадскага парадку або дзяржаўнай бяспекі ў дэмакратычным грамадстве, або калі таго патрабуюць інтарэсы прыватнага жыцця бакоў, або — у той меры, у якой гэта, на думку суду, строга неабходна, — пры асаблівых абставінах, калі публічнасць парушала б інтарэсы правасуддзя.

Кожны абвінавачаны ў крымінальным злачынстве мае права лічыцца невінаватым, пакуль яго вінаватасць не будзе даказаная згодна з законам.

Кожны, хто асуджаны за якое-небудзь злачынства, мае права на тое, каб яго асуджэнне і прысуд былі перагледжаны вышэйстаячай судовай інстанцыяй згодна з законам.

Нагадваем, што парушэнні фундаментальных правоў абвінавачаных загадзя выключае прызнанне вынесеных у дачыненні да прысудаў справядлівымі і аб'ектыўнымі.

Мы заклікаем суб'екты ўладных паўнамоцтваў, органы следства, пракуратуру і суд прыняць вычарпальныя меры па вяртанні да прававых асноў функцыянавання праваахоўнай і судовай сістэмы, да рэгулявання грамадскіх адносін на аснове законаў, прымальных ў дэмакратычным грамадстве, а таксама:

• - спыніць акты катаванняў і іншага забароненага звароту ў дачыненні да затрыманых;
• - спыніць парушэнне права на абарону, прэзумпцыі невінаватасці;
• - расследаваць усе такія акты і прыцягнуць вінаватых да адказнасці;
• - выключыць практыку парушэння права на публічнае разбіральніцтва крымінальных спраў і права на перагляд прысуду вышэйстаячым судом.
• - спыніць палітычныя рэпрэсіі ў краіне ў цэлым і прыняць неадкладныя меры да вызвалення ўсіх палітычных зняволеных, а таксама да перагляду ўсіх палітычна матываваных прысудаў, вынесеных судамі з парушэннямі прынцыпаў справядлівага разбору і прыняць меры да аднаўлення парушаных правоў асуджаных.

Праваабарончы цэнтр "Вясна";

Ініцыятыва FORB";

Кансультацыйны цэнтр па актуальных міжнародных практыках і іх імплементацыі ў праве "Хьюман Канстанта";

РГА "Прававая ініцыятыва”;

Цэнтр прававой трансфармацыі Lawtrend;

Беларускі дакументацыйны цэнтр;

Беларускі дом правоў чалавека імя Барыса Звозскава;

Беларускі ПЭН-цэнтр;