Мінабароны назвала відэа з пылаючым танкам у Сцяпянцы фэйкам, але цяпер за яго падпал як за акт тэрарызму судзяць мінчука

З 8 ліпеня ў судзе Фрунзенскага раёна Мінска разглядаецца крымінальная справа па ч. 1 арт. 289 Крымінальнага кодэкса (акт тэрарызму) супраць 26-гадовага мінчука Ягора Міхайлава. Яго абвінавачваюць у падпале танка Т-72 у вайсковым эшалоне на чыгуначнай станцыі ў Сцяпянцы, кінуўшы ў яго «кактэйль Молатава» з надпісам «ОГСБ» уначы 31 студзеня. Паводле версіі абвінавачвання, Міхайлаў зрабіў гэта са "сваіх палітычных поглядаў", але сам абвінавачаны адмаўляе гэта на судзе. Відэа палаючага танка з'явілася ў інтэрнэце ў пачатку лютага, але дзяржСМІ назвалі яго фэйкам, а Мінабароны прадэманстравала непашкоджаны і цэлы танк. Патрулюючыя вайскоўцы ў ноч падпалу нават не заўважылі ўзгарання. Але цяпер Міхайлаву пагражае ад васьмі да пятнаццаці гадоў калоніі. Справу разглядае суддзя Алена Бушава, дзяржабвінавачанне падтрымлівае памочнік пракурора Фрунзенскага раёна Дзмітрый Хаваўка.

Пылаючы танк у Сцяпянцы ў ноч з 30 на 31 студзеня

Што (не)здарылася з танкам?

1 лютага ў інтэрнэце з'явілася відэа, як у танк кідаюць неўстаноўлены прадмет і ён запальваецца. У телеграм-канале "Баста!" апісалі сітуацыю так:

"У Мінску спалілі танк у знак пратэсту супраць бяздзейнасці арміі. Склад з кучай ваеннай тэхнікі недалёка ад Сцяпянкі рухаўся ў бок Оршы.

"Гэта акт грамадзянскага непадпарадкавання! Танк Т-72, 120-я дывізія. За маўчанне арміі, якая даўным даўно павінна была пакласці канец паўнамоцтвам "маршала" Сашы 3%. Мы паказалі, што можам. Хай адкажуць, з кім яны, і каго яны павінны абараняць!" – піша аўтар відэа".

Праз некалькі дзён, 3 лютага, дзяржаўныя СМІ назвалі навіну аб спаленай тэхніцы з дапамогай "кактэйлю Молатава" фэйкам. Міністэрства абароны афіцыйна пракаментавала сітуацыю з падпаленым танкам і "запэўніла ўсіх, хто хвалюецца за яго лёс: машына знаходзіцца ў спраўным стане", паведамілі ў праграме Навіны "24 гадзіны" на СТВ. 

Аднак пры гэтым, пазней распачалі крымінальную справу па артыкуле 289 Крымінальнага кодэкса (акт тэрарызму).

У чым яго абвінавачваюць?

Ягор Міхайлаў абвінавачваецца па ч. 1 арт. 289 Крымінальнага кодэкса (акт тэрарызму). Санкцыя па гэтай норме прадугледжвае пазбаўленне волі ад васьмі да пятнаццаці гадоў.

Паводле версіі абвінавачвання, Міхайлаў "наўмысна ў мэтах аказання ўздзеяння на прыняцце рашэнняў органамі ўлады, перашкоджання палітычнай дзейнасці, застрашвання насельніцтва, дэстабілізацыя грамадскага парадку, у перыяд часу з 3 гадзін 30 хвілін па 3 гадзін 36 хвілін 31 студзеня здзейсніў акт тэрарызму агульнанебяспечным спосабам шляхам падпалу ваеннай тэхнікі, якая належыць 120-й дывізіі, размешчаны на шляхах у эшалоне на чыгуначнай станцыі "Азярышча" ў Сцяпянцы ў выніку чаго ўзнікла аб'ектыўная небяспека гібелі людзей, прычынення ім цялесных пашкоджанняў або наступлення іншых цяжкіх наступстваў".

У абвінавачванні апісваецца, як Міхайлаў здзейсніў падпал: "Для рэалізацыі свайго злачыннага намеру, ажыццявіў збор прадметаў і аб'ектаў, неабходных для вырабу сродкаў здзяйснення злачынства — запальнай сумесі. Узяў па месцы свайго жыхарства шкляную бутэльку з-пад гарэлкі аб'ёмам не менш за 700 мілілітраў, папярэдне падрыхтаваўшы яе, а менавіта, заматаўшы яе ў матэрыял белага колеру, абляпіць яе па акружнасці палімернай ізастужкай чырвонага колеру і нанёсшы чорным колерам на тканіну абрэвіятуру "ОГСБ", што ўяўляе сабой дэструктыўны рух "Атрад грамадзянскай самаабароны Беларусі", да ўдзельнікаў якога Міхайлаў сябе прылічаў. Таксама ўзяў па месцы свайго жыхарства палімерную бутэльку з растваральнікам аб'ёмам 10 літраў, на паверхні якой прымацаваная налепка 92, палімерныя варонку, сцяжкі, выяўленыя ў дапаможным памяшканні, якія знаходзяцца на зямельным участку паблізу дома Міхайлава. Частка названай вадкасці пераліў у бутэльку аб'ёмам не менш за 500 мілілітраў, выяўленую па месцы жыхарства, а таксама ўзяў палімерныя варонку і сцяжкі.

Далей названыя падрыхтаваныя прадметы ён склаў у заплечнік, разам з якім у мэтах утойвання слядоў злачыннай дзейнасці пешшу перамясціўся са свайго месца жыхарства на ўчастак мясцовасці ў лясным масіве, размешчаным паблізу вуліцы Міхася Чарота ў Мінску, дзе вырабіў змешванне лёгкаўзгаральных вадкасцяў — растваральніка і бензіну — у адной шкляной бутэльцы аб'ёмам не менш за 700 мілілітраў пры дапамозе палімернай варонкі. У сваю чаргу, у мэтах знішчэння слядоў падрыхтоўкі да злачынства, варонку і бутэльку, у якой зрабіў перанос вадкасцю, разам з тканінай падпаліў з дапамогай запальніцы ў лясным масіве. Бутэльку з запальнай сумессю зачыніў вечкам і паклаў разам з часткай тканкавага матэрыялу ў заплечнік для далейшага паходу да ваеннай тэхнікі.

Пасля падрыхтоўкі бутэлькі з запальнай сумессю, Міхайлаў накіраваўся пешшу з ляснога масіву да ваеннай тэхнікі на чыгуначнай платформе, шляхі №6 на станцыі «Азярышча» з мэтай ажыццяўлення злачыннага намеру. Прыбыўшы да паказанага месца, Міхайлаў дастаў бутэльку з запальнай сумессю, адкрыў яе вечка, уваткнуў у рыльца бутэлькі тканіну, замацаваўшы сцяжкамі. Для далейшай рэалізацыі злачыннай мэты, давядзення да звесткі аб здзейсненым падпале ваеннай тэхнікі з сваіх палітычных поглядаў нявызначанаму колу асоб, таксама ваеннаслужачым Узброеных сіл. А таксама ў мэтах дэстабілізацыі грамадскага парадку прычынення ў выглядзе цяжкіх наступстваў учыненым Міхайлавым злачынствы, па пагрозе жыццю і здароўю вайскоўцам, якія ажыццяўляюць ахову ваеннай тэхнікі, людзей, якія знаходзяцца паблізу месца здзяйснення злачынства, у тым ліку на станцыі "Азярышча" і праязджаюць міма цягнікоў, пашкоджанні ваеннай маёмасці, а таксама парушэнні працы транспарту на тэрыторыі Мінска ў перыяд часу з 31 студзеня па 13 лютага".

Міхайлаў прызнае віну часткова: ён прызнае, што здзейсніў падпал танка, але не згодны з кваліфікацыяй і тым, што гэта было зроблена з палітычных матываў.

Праверкі па факце падпалу і крымінальную справу распачалі па факту размяшчэння відэа ў телеграм-канале "Баста!". Затрымалі Ягора 13 лютага. Міхайлава вылічылі па відэазапісе з "Еўраопта", куды ён адправіўся каля чатырох гадзін раніцы пасля кідка "кактэйлю Молатава" ў танк. 

Што кажа сам Міхайлаў на судзе?

Ягора Міхайлаў

На судзе Міхайлаў патлумачыў, што прызнае той факт, што кідаў "кактэйль Молатава" ў танк, але не згодны з кваліфікацыяй абвінавачвання, што гэта быў акт тэрарызму, здзейснены па палітычных прычынах.

На судзе Міхайлаў распавёў, як зрабіў "кактэйль Молатава", але адзначыў, што зрабіў яго так, каб не прынесці вялікай шкоды вайсковай тэхнікі. Па словах абвінавачанага, ён зрабіў яго ў лесапаласе недалёка ад тэхнікі. На падрыхтоўку "кактэйлю" сышло каля двух хвілін, затым ён паклаў яго ў партфель і накіраваўся да тэхнікі, якую назіраў з акна ўласнага дома.

Па словах Міхайлава, ваенная тэхніка знаходзілася на шляхах у чатырох кіламетрах ад станцыі. Калі падышоў да тэхнікі, то пачаў запальваць тканіну на бутэльцы з запальнай сумессю. На бутэльцы быў надпіс "ОГСБ". Пракурор на допыце удакладніў, што значыць гэты надпіс. Міхайлаў растлумачыў, што гэта "атрады грамадзянскай самаабароны", але ў яго складзе ён не знаходзіцца. На пытанне дзяржабвінаваўцы, чаму на бутэльцы быў менавіта гэты надпіс, абвінавачаны адказаў, што яму напісаў знаёмы і сказаў, што "было б прыкольна напісаць на бутэльцы ОГСБ".

"Я падумаў, што магу напісаць, сфатаграфаваць, і скінуць яму фота, каб ён выхваляўся, што ён зрабіў гэта".

Міхайлаў распавёў, як адбываўся кідок:

"Кідок быў здзейснены ў адлегласці два-тры метры паміж катком і вежай танка, для таго, каб не зачапіць вежу танка, таму што там знаходзілася куча абсталявання навяснога. На яго была надзета мешкавіны. Хоць госпада зашуганыя сьведкі хлусілі, але яна была. Каб не патрапіла вадкасць і не было ўзгарання, і, каб не было шкоды таму, што можа пашкодзіцца, я кінуў у каток".

Суддзя Бушава спытала ў Міхайлава, калі ён так баяўся пашкодзіць танк, то з якой мэтай кідаў бутэльку. Абвінавачаны адказаў, што з мэтай розыгрышу. Аднак ён адмовіўся тлумачыць гэта. Міхайлаў, калі кідаў бутэльку, здымаў тое, што адбываецца на тэлефон. Як ён патлумачыў, каб "захаваць". Аднак і гэта тлумачыць ён адмовіўся. Пры гэтым ніякіх вайскоўцаў ён побач не бачыў.

Абвінавачаны распавёў, што скінуў потым гэты відэазапіс без тэкставых каментароў знаёмаму-грамадзяніну іншай дзяржавы Дзісу [Заўвага – карыстальніка тэлеграма з нікам "Дис" (грамадзяніна Германіі Дзяніса Хофмана) дзяржСМІ называюць кіраўніком тг-чата "ОГСБ"]

Пракурор: З якой мэтай вы скінулі відэа грамадзяніну замежнай дзяржавы?
Абвінавачаны: Гэта важна? З мэтай захавання. На тэлефоне я яго выдаліў.

Пракурора цікавіла, ці падтрымліваў Міхайлаў нейкія адносіны з Дзісом. Абвінавачаны адказаў:

"Магчыма. Так. Размаўлялі і да гэтага, і пасля. Для пачатку трэба разумець, хто такі Дыс-многія лічаць, што ён арганізатар "ОГСБ", але я кажу, што гэта не так. Дыс не толькі не з'яўляецца ўладальнікам канала "ОГСБ", ён нават ніколі не ўваходзіў у набліжанаў колу асобаў да кіраўніка. Як ён мне тлумачыў, што "дзяўчынкі лічаць мой голас сэксуальным, таму я там сяджу знаёмлюся з дзяўчынкамі, карыстаюся, што цяпер больш-менш ліберальна, не банят. Вось, што з сябе ўяўляе гэты персанаж".

Па словах Міхайлава, з Дзісам ён вырашыў, што відэа з кідком бутэлькі ў танк не павінна з'явіцца ў інтэрнэце. Абвінавачаны сказаў, што не ведае, як відэа потым апублікавалі. Міхайлаў распавёў, што ў асноўным, у інтэрнэце распаўсюдзілі гэта відэа проста як факт таго, што адбылося. Але пры гэтым, па словах абвінавачанага, телеграм-канал "Баста!" напісаў "нейкую ерась ад сябе".

Як распавёў на судзе Міхайлаў, пасля гэтага ён з Дзісам не меў зносіны, бо пакрыўдзіўся на яго. Пракурора таксама цікавіла, чаму гэта відэа перасылалі Міхайлаву, на што ён адказаў:

"Я шырокавядомая асоба ў вузкіх колах. Але гэта я буду тлумачыць па іншай справе, якую на мяне завялі [па якім артыкуле — не ўдакладняе]".

Пракурор яшчэ раз спытаў, якая была прычына падпалу танка. Міхайлаў адказаў: "Хацеў пажартаваць". Ён патлумачыў суддзі, што намер на падпал танка ў яго ўзнік у той жа дзень — "усё адбылося спантанна".

Пракурор: Чаму менавіта ваенная баявая тэхніка?
Абвінавачаны: Мне падаўся пацешным той факт, што яна ніяк не ахоўваецца. Чаму яны не могуць абараніць сваю тэхніку, гэта здалося вельмі пацешным.
Пракурор: Вы вырашылі праверыць Узброеныя сілы?
Абвінавачаны: Можна і так сказаць. Для сябе.

"Потым мне паступіла прапанова палітызаваць гэтае мерапрыемства. Трэба было даць інтэрв'ю (тг-каналу «Баста!»). У кантэксце гэтага было тры-чатыры розных думкі, як гэта распавядаць: лухта, хлусня. Потым я падумаў, што гэта трызненне. Гэта ганьбіць гэтых бедных няшчасных вайскоўцаў. І ў цэлым краіну не вельмі прыгожа выстаўляе, таму ад гэтай ідэі палітызаваць якім-небудзь спосабам дадзенае мерапрыемства я адмовіўся".

Абвінавачаны распавёў, што тэкст каментара на "Басце!" яму не знаёмы і яму не належыць. У тэлефоне ў Міхайлава знайшлі некалькі запісаных ім гутарковых відэа, у якіх ён звязвае падпал танка з палітычнай сітуацыяй у краіне. Пракурор, спытаў для чаго ён запісваў такія відэа. Абвінавачаны патлумачыў, што здымаў для сябе, каб вырашыць, ці мае месца палітызаваць гэты ўчынак ці не.

"Апынулася, што гэта нейкая дзіч. У далейшым я адмовіўся ад гэтай ідэі".

Пракурор спытаў, хто і чаму яму дасылаў прапанову неяк палітызаваць гэтае мерапрыемства, аднак ён адказаў, што «гэта не тычыцца гэтай справы».

Пракурор: У тэлефоне ў Вас былі знойдзеныя фатаграфіі апазіцыйна-настроеных сіл?
Абвінавачаны: Што вы маеце на ўвазе?
Пракурор: Ну, дапусцім, чырвона-бел-чырвонага колеру якія-небудзь прадметы адзення, абрэвіятуры якія-небудзь?
Абвінавачаны: Гэта называецца апазіцыйна-настроеныя сілы?

Міхайлаў сказаў, што такія фатаграфіі былі, але не разумее сутнасць пытання:

"Я не магу адказаць на гэтае пытанне! Ён мяне ставіць у тупік! "Навошта?""

Пракурор: А як вы наогул ставіцеся да дзейнай улады?
Абвінавачаны: Да або пасля затрымання?
Пракурор: Давайце і да, і пасля.
Абвінавачаны: Да затрымання — нейтральна, па-рознаму. Пасля — вельмі негатыўна да органаў улады, проста трываць не магу, таму што мне не даюць нават ёсць.

Абвінавачаны тлумачыў, што яму не дазваляюць ёсць ежу, якую ён купляе ў краме, і таму на судах ён пастаянна галодны (на працэсе 15 ліпеня трымаўся ўвесь час за жывот).

Затым на падвышаных танах пракурор пытаўся ў абвінавачанага, як той ставіцца да прэзідэнта Беларусі, да ўзброеных сіл Рэспублікі Беларусь. Міхайлаў адмаўляўся адказваць на гэтыя пытанні і называў іх правакацыйнымі.

Падчас допыту пракурор неаднаразова падвышаў голас на абвінавачанага, калі яго не задавальняў адказ. Часта на павышаных танах паўтараў: «Калі Вы пагадзіліся даваць паказанні, то адказвайце нармальна», ціснуў на абвінавачанага. Суддзя Бушава падтрымлівала дзяржабвінаваўцы.

Таксама Міхайлаў выказаў здзіўленне з нагоды ўказання ў абвінавачванні, што ён знаходзіцца ў руху "ОГСБ".

"Пагрозы для людзей, у тым ліку вайскоўцаў, там не было, з адной прычыны, бо там у прынцыпе вайскоўцаў не было ў дыяметры двух кіламетраў. І цягнікі не ходзяць ноччу, гэта можна лёгка праверыць. Дадзены склад вадкасці не мог нанесці дзівіць эфекту тэхнікі з прычыны яго складу".

"У цябе з машынамі ўсё ў парадку? Танк не гарэў?". Допыт сведак

На судзе было дапытана каля 15 сведак: чатыры вайскоўцы, якія патрулявалі ў тую ноч каля вайсковага эшалона, камандзір 120-й дывізіі, начальнік станцыі, вайскоўцы, якія аглядалі тэхніку і перавозілі яе на палігон у Барысаў, наводчыкі танка. Ніхто з іх не бачыў узгарання танка, даведаліся толькі з відэа, якое праз некалькі дзён з'явілася ў інтэрнэце.

У многіх сведак пыталіся, ці існавала пагроза гібелі людзей, пашкоджанні маёмасці. Вайскоўцы адказвалі, што гэта ўсё тэарэтычна, калі б не моцны мароз (мінус 27), які ўтварыў наледзі на танку, то магчыма.

Камандзір 1-й танкавай роты 120-й механізаванай брыгады Дзмітрый Невар на судзе распавёў, што танк каштуе каля 1,5 мільёна даляраў. На шляхах было ўсяго дзесяць танкаў. 1 лютага, на наступны дзень пасля ўзгарання, танкі даставілі ў Барысаў на палігон. Па словах сведкі, усю ваенную тэхніку праверылі і яна была ў парадку, не пашкоджаная. На танку не было нават сажы. У другой палове дня ў патэлефанавала начальства з пытаннем: «У цябе з машынамі ўсё ў парадку? Танк не гарэў?»

Камандзір брыгады заявіў на судзе, што гэтая была "спроба дыверсіі і падрыў боегатоўнасці брыгады". Бо яго сям'я жыве ў ваенным гарадку, то жонка пачала перажываць за дзіця.

Вайскоўцы адзначылі, што грошай на рамонт танка затрачана не было.

Вайскоўцы, якія ахоўвалі ў тую ноч ваенную тэхніку, таксама лічылі відэа фэйкам, таму што на відэа была бачная толькі шэрая фарба, а яны пісалі белай, але ў выніку аказалася, што гэта сапраўды танк 120-й дывізіі.

Камандзір танка Т-72 Б3 Віктар Антоненка распавёў, што ў ноч з 30 на 31 студзеня ніякіх здарэнняў не было. Даведаўся пра здарэнне праз дзень, камандзір паказаў відэа з ютуба, на якім гарыць танк. "Спачатку нават не паверыў". Але на пытанне суддзі, як ён расцэньвае гэта, ён сказаў, што як акт тэрарызму.

На судзе дапыталі двух сведак-наводчыкаў танка. Зміцер Ляўкавец, які таксама выязджаў на ахову парадку на мітынгах, заявіў на судзе, што звязвае тое, што адбылося з палітычнымі падзеямі, але небяспекі не адчуваў. Аляксей Іваноў распавёў, што даведаўся ад падпалкоўніка аб тым, што танк гарэў праз дзень-два. Ён таксама звязаў гэта з палітычным становішчам у краіне: "Тады не любілі дзяржслужачых, таму хацелі нашкодзіць войску". Паводле яго словаў, ідэолагі вялі гутаркі, падтрымлівалі маральны дух, каб сябе не вінавацілі.

Танк пасля здарэння

У судзе пачалі вывучаць пісьмовыя матэрыялы справы. Стала вядома, што пасля затрымання Міхайлаў запісваў "пакаяльнае відэа" у дворыку КДБ, там яго і дапытвалі. На судзе ў яго спыталі, ці падтрымлівае ён сказанае на допыце ў КДБ, абвінавачаны сказаў:

"Не буду каментаваць тое, што адбывалася ў КДБ".

На допыце ён сцвярджаў, што падпальваў танк з хуліганскіх памкненняў, без намеру прычыніць шкоду.