"У ІЧУ смяяліся і казалі, што толькі нядаўна кроў з падлогі выцерлі", — асуджаны за сарваны чырвона-зялёны сцяг у Магілёве

21-гадовага магілёўца Уладзіслава Пшанко асудзілі 3 чэрвеня па арт. 370 (здзек над дзяржаўнымі сімваламі) да трох месяцаў арышту за сарваны ў лютым на будынку гарадскога музея Магілёва афіцыйны сцяг Рэспублікі Беларусь. Паколькі два месяцы падчас следства хлопца ўтрымлівалі ў магілёўскай турме №4, яму засталося адбыць адзін месяц арышту. Уладзіслаў распавёў пра асабістую гісторыю жыцця, якая падштурхнула яго да крадзяжу чырвона-зялёнага сцяга, пра катаванні і здзекі цягам 72 гадзін у магілёўскім ІЧУ, пра тры месяцы ў камеры-адзіночцы, як у свой Дзень нараджэння ў турме ўяўляў, што гэта яго па радыё віншуюць са святам.

Даведка аб вызваленні Уладзіслава Пшанко

Прыцягненне да адказнасці па "народным артыкуле" — пацверджанне палітычнага матыву па крымінальнай справе?

Як распавядае Уладзіслаў Пшанко, 9 кастрычніка мінулага года яго аштрафавалі па артыкуле 23.34 КаАП (цяпер — 24.23 КаАП) за ўдзел у акцыі з кветкамі. 

"Я пайшоў на акцыю, таму што сам асабіста бачыў, як супрацоўнікі АМАПа збівалі мужчыну, які іх пальцам не крануў".

Менавіта гэта стала вызначальным фактарам у крымінальнай справе супраць Уладзіслава. Паводле прысуду суда, палітычны матыў яго дзеянняў пацвярджаецца  пастановай аб прыцягненні да адміністрацыйнай адказнасці паводле арт. 23.34 КаАП.

"Пшанко быў прыцягнуты да адміністрацыйнай адказнасці за ўдзел у несанкцыянаваным масавым мерапрыемстве, з мэтай выказвання салідарнасці нязгоды з вынікамі выбараў Прэзідэнта. У сувязі з гэтым, суд лічыць, што дзеянні абвінавачанага былі накіраваныя на здзек над дзяржаўным сцягам і менавіта гэтымі матывамі кіраваўся абвінавачаны, зрываючы сцяг, кідаючы на зямлю і пашкоджваючы яго, па матывах палітычнай і ідэалагічнай варожасці, звязанай з электаральнай кампаніяй у Беларусі і рознымі палітычнымі поглядамі", — гаворыцца ў прысудзе.

"Часта сутыкаўся з несправядлівасцю дзяржавы, таму што я з'яўляюся прадстаўніком ЛГБТ+ супольнасці"

Аднак хлопец здзіўляецца з-за такой прычынна-следчай сувязі суда і распавядае сапраўдную прычыну свайго ўчынку:

"З-за штрафу і тое, што я жыву з бабуляй, я спыніў хадзіць на акцыі, таму што гэта закранала маю сям'ю як матэрыяльна, так і псіхалагічна.

З дзяцінства мне даводзілася часта сутыкацца з несправядлівасцю і абыякавасцю дзяржавы, таму што я з'яўляюся прадстаўніком ЛГБТ + супольнасці. Акрамя гэтага, мае бацькі выпівалі. Бацьку не раз штрафавалі за п'янства і гвалт у сям'і. Але ні школа, ні міліцыя нічога не рабілі, каб засцерагчы мяне з братам.

Пасля разводу бацькоў нас адправілі да бабулі. Дзіцем я, вядома, не разумеў, што адбываецца. Толькі калі я вырас да ўсвядомленага ўзросту, то стаў разумець, што ні дзяржава, ні мае бацькі мне не дапамаглі, што я ім нічога не павінен.

Наступіла 18-годдзе, і мяне прызвалі на службу. Я быў вызвалены па артыкуле 19б (засмучэнне асобы), што далося мне не проста. У 20 гадоў я сустрэў свайго хлопца, але яго забралі ў войска з хваробамі і са страхам за сваё жыццё, калі ён раскрые сваю арыентацыю, як і я".

"Я хацеў забраць сцяг дадому, як дзяржава забрала ў мяне каханага чалавека"

"Усё, што рабілася ў краіне і ў асабістым жыцці, мяне падкасіла. І я стаў запіваць гора. 5 лютага, калі я ішоў з сяброўкай з караоке, то ўбачыў сцяг [чырвона-зялёны] на будынку гарадскога музея Магілёва [знаходзіцца на вул. Болдзіна, там жа — выставачная зала музея]. Я хацеў толькі забраць яго сабе дадому, як дзяржава забрала ў мяне каханага чалавека. У мяне і думак наконт здзеку не было. Калі я паспрабаваў зняць яго, то сцяг зламаўся і я ўцёк, бо спалохаўся. Я не "знішчальнік" сцягоў".

"Канвой сказаў, што калі я адыду ад іх, то будуць страляць на паразу"

Уладзіслава Пшанка затрымалі 15 лютага. Крымінальную справу па дадзеным інцыдэнце распачалі пасля званка ў 102 нейкага грамадзяніна Трафімава, які паведаміў міліцыі аб крадзяжы сцяга. Уладзіслава знайшлі па запісах з камер відэаназірання. 

Па словах хлопца, у РАУС ён патлумачыў, што ў яго не было палітычных матываў, калі зрываў сцяг. Яго паказанні запісалі на відэа. Аднак у Следчым камітэце ён стаў падазраваным па арт. 370 Крымінальнага кодэкса (здзек над дзяржаўнымі сімваламі). Пасля допыту і добраахвотнай здачы сарванага сцяга Уладзіслава затрымалі ў межах крымінальнай справы на трое сутак і змясцілі ў магілёўскае ІЧУ.

"Тут і пачаўся мой жах. З вечара 15 па 18 лютага я быў як у пекле. На мяне начапілі кайданкі. Канвой сказаў, што калі я адыду ад іх на тры метры, то будуць страляць на паразу. Адчуванне было, што я кагосьці забіў, барані бог". 

"Яны смяяліся і казалі, што толькі нядаўна кроў з падлогі выцерлі"

"Калі мяне прывезлі ў магілёўскае ІЧУ, дзяжурны стаў глядзець дакументы. Паглядзеў на артыкул 370 КК – успрыняў спакойна. Але, калі пагартаўшы далей, убачыў, што я прыцягваўся за ўдзел у масавым мерапрыемстве, у яго вочы прям загарэліся. З іншым міліцыянтам яны адвялі мяне на асабісты дагляд. Пакінуўшы мяне ў адных майтках, паставілі каля сценкі ледзь не на шпагат. Мне выкруцілі рукі тыльным бокам да сцяны, прымусілі стаяць. Я плакаў, маліў спыніцца. А яны смяяліся і казалі, што толькі нядаўна кроў з падлогі выцерлі. Стаяў так каля пяці хвілін. Пасля гэтага мне дазволілі апрануцца і завялі ў камеру".

Па словах Уладзіслава, раніцай 16 лютага на праверцы яго зноў распранулі і прымусілі стаяць у яшчэ больш шырокай расцяжцы. 

"Калі я гэтак жа прасіў аб літасці, мяне не адпускалі, пакуль я не падаў ад бяссілля. Яны яшчэ на гэта казалі, які я слабак", – успамінае Уладзіслаў.

"Кожную хвіліну былі думкі, што яны хутка прыйдуць, каб зноў мяне мучаць"

"Калі зноў мяне загналі ў камеру, то ў мяне невыносна балелі ногі. У галаве кожную хвіліну былі думкі, што яны хутка прыйдуць, каб зноў мяне мучаць.

Калі мяне адвялі да нейкага мужчыну ўзяць аналіз сліны, той ударыў мяне па па карку, паставіўшы перад гэтым ракам, і паджопнікам выштурхнуў з кабінета. Я пачаў плакаць ад звону ў галаве з-за сваёй слабасці і страху. Мяне хутка павялі ў камеру, чагосьці баючыся.

На наступную раніцу мяне зноў паставілі на шпагат, толькі ў гэты раз стаялі прям упрытык да мяне і перад тварам размахвалі палкай. Я не вытрымаў і ўпаў. Я думаў, што мне канец, але мяне не кранулі. Увесь час мне казалі, ці ведаю, за што гэта..." – распавядае Уладзіслаў.

"У ІЧУ думаў, як прыйду дадому і ўскрыю сабе вены" 

Па словах Уладзіслава, тое ж самае паўтарылася і на трэція суткі затрымання. Каля 10 раніцы яго забрала следчая, паспачувала і прапанавала грошай на праезд. Хлопца адпусцілі на свабоду.

"Кожны гадзіну я думаў аб смерці, я не хацеў пакутаваць так больш, а мне сукамернік казаў, што ў турме яшчэ горш. Гэта нагнятала яшчэ больш. Я сядзеў з мужчынам, які кагосьці збіў да паўсмерці. А яго не чапалі, ён проста стаяў і глядзеў. Было так крыўдна... Не тое, што яго не чапалі, а што мяне так раздзіраюць, хоць я пальцам нікога жывога не чапаў.

У ІЧУ я думаў пра тое, як прыйду дадому і ўскрыю сабе вены ў ваннай, таму што не хачу ўсяго гэтага больш. Але потым дома супакоіўся. Усе два месяцы следства я дапамагаў ім, і мяне не чапалі".

"Я да гэтага часу не магу зразумець, як яны звязалі прэзідэнта да сцяга"

6 красавіка Уладзіславу вярнулі раней выняты тэлефон і сказалі, што праз два дні трэба падысці для прад'яўлення абвінавачвання. Яму паабяцалі, што пасля гэтага яго адпусцяць на працу. Як распавядае хлопец, калі ён прыйшоў у Следчы камітэт з адвакатам, то следчая з сумным тварам сказала, што за 30 хвілін да яго прыходу, Уладзіславу дадалі яшчэ адну артыкул, акрамя арт. 370 КК, ч. 1 арт. 339 (злоснае хуліганства). Адразу ж у дачыненні да Пшанко была абраная мера стрымання ў выглядзе заключэння пад варту.

"Я азнаямліваўся са справай і там не было доказаў, што я здзекаваўся над сцягам. Было толькі тое, што прыцягваўся за ўдзел у мітынгах. Як яны сказалі на судзе: "Незадаволенасці пасля выбараў прэзідэнта". Я да гэтага часу не магу зразумець, як яны звязалі прэзідэнта да сцяга... Па іх сэнсе, хто крануў сцяг, той крануў прэзідэнта, і наадварот".

"Кожны дзень з усіх 86-ці без зносінаў знішчалі мяне" 

Па словах Уладзіслава, у турме яго фізічна ніхто не чапаў, але ставіліся "як да жывёлы ў плане зносінаў". У турме Уладзіслава паставілі на прафілактычны ўлік, як асобу "схільную да экстрэмісцкай і дэструктыўнай дзейнасці". Амаль тры месяцы – 86 дзён – Уладзіслава ўтрымлівалі ў камеры-адзіночцы.

"У турме мяне падтрымліваў псіхолаг. Ён патлумачыў мне, што мне трэба перавесці ў адзіночную камеру для ўласнай бяспекі, каб мяне ніхто не крануў. Я пагадзіўся. Праз некаторы час сам начальнік турмы, калі ставіў мяне ўлік як экстрэміста, папрасіў зразумець тую меру, што я адзін, як дапамогу, а не як пакаранне.

Але я чалавек, а не робат, на мяне пачалі ціснуць сцены. Кожны дзень з усіх 86-ці, бачыўшы толькі макулінку сонца, без зносінаў знішчалі мяне.

Як на зло, у мяне было пяць судовых слуханняў. Увесь час, не ведаючы, што са мной будзе, я ўжо не бачыў сэнс у жыцці, сэнсу існаваць. Мае лісты не адпраўляліся. Мне прыйшло з усіх лістоў 20%, яны іх давалі па ўласным меркаванні. І гэтак жа адпраўлялі. Я быў адзін…

Пры гэтым, псіхолагі больш правяралі мяне. Я быў як зомбі, я адчуваў сябе іх рэччу і, калі яны нешта пыталіся, я проста адказваў. У даведцы вызвалення ад вайсковай службы, мне прыпісалі суіцыдальныя схільнасці і "засмучэнне сэксуальнай перавагі". 

Суддзя зняла абвінавачванні за злоснае хуліганства 

Справа Уладзіслава ў судзе разглядала суддзя Аксана Ратнікава. Дзяржаўнае абвінавачванне падтрымліваў Аляксандр Баразноўскі. У спрэчках ён запрасіў для Пшанко па артыкуле 370 КК – адзін год "хіміі", а па артыкуле 339 КК – 1,5 года пазбаўлення волі. Але суддзя зняла з Пшанко абвінавачванні па арт. 339 КК, а па арт. 370 КК асудзіла яго да трох месяцаў арышту.

"У мяне пачаўся нервовы зрыў, пачаліся галаўныя болі. Кожны дзень быў маніякальны стан. Я нават спрабаваў пазногцем ускрыць вены. Але цудам суд мне прызначыў тры месяцы арышту. Адвакатка на судзе казала, што крадзеж сцяга – гэта адміністрацыйнае парушэнне як крадзеж у дробным памеры. А хуліганства і быць не магло. Я вельмі ўдзячны тым, хто мяне выратаваў, кім бы яны не былі..."

Вытрымкі з прысуду суда ў дачыненні да Уладзіслава Пшанко: "Пшанко, з'яўляючыся грамадзянінам Рэспублікі Беларусь, абавязаным паважліва ставіцца да сімвалаў Рэспублікі Беларусь, да якіх у адпаведнасці з артыкулам 19 Канстытуцыі адносіцца Дзяржаўны сцяг"; "Па матывах палітычнай і ідэалагічнай варожасці, звязаных з электаральнай кампаніяй у Рэспубліцы Беларусь і рознымі палітычнымі поглядамі, з мэтай дэманстрацыі іншым грамадзянам выніку свайго абразлівага і блюзнерскага стаўлення да дзяржаўных сімвалаў, у прысутнасці іншых грамадзян, а таксама ўсведамляючы, што вынік яго супрацьпраўных дзеянняў будзе відавочны для грамадзян, адкрыта праявіў абразлівае і блюзнерскае стаўленне да дзяржаўнай сімволікі".

Паколькі два месяцы Пшэнкі знаходзіўся пад вартай у магілёўскай турме, яму заставалася адбыць адзін месяц арышту.

"Апошні месяц прайшоў з дурнымі прыдзіркамі. Начальства турмы кожны дзень заходзіла на абыходзе і чапляліся да мяне: то да крошкі на падлозе, то да анучы, калі ім не падабалася, як яна ляжыць. Два месяцы мяне не чапалі, а тут – на табе".

Пра ежу: Такое адчуванне, што проста ў кашу дадавалі булён

"Ежа – гэта жах, адчуваў сябе свіннёй. Раніцай давалі гарбату, дробныя крупы з пярлоўкі. Часам, проса ці рыс. Абед я стараўся не есці. Супы яшчэ былі нармальныя, але такое адчуванне, што проста ў кашу дадавалі булён, таму што яны былі з проса, пярлоўкі ці рысу. На другое ўвесь час былі тыя ж кашы, але з якімі то кансервамі, напэўна, ялавічнымі. Выглядалі, як соплі, на смак – не лепш. На абед давалі яшчэ кісель або кампот. Увечары ў мяне быў баль: давалі бульбу з рыбай і гарбату. Бывала, што я шыкаваў, калі мне давалі бульбу з каўбасой. Гэта, вядома, я цяпер так весела спрабую паднесці, а тады, калі прыносілі бульбу з рыбай або каўбасой, было адчуванне, што быў Дзень народзінаў. Дарэчы, свой Дзень народзінаў я правёў у турме, і тады з ежай мне пашанцавала".

Пра свой Дзень народзінаў: Я спрабаваў прадстаўляць, што гэта мяне па радыё віншуюць

21-ы Дзень народзінаў Уладзіслаў сустрэў у турме. Ён падзяліўся сваімі думкамі з таго дня:

"У камеры працавала радыё "Беларускага Першага нацыянальнага" і там была перадача "Вітаем, віншуем, жадаем". Людзі дасылалі па смс віншаванні з Днём народзінаў, якія агучвалі ў эфіры. Я спрабаваў прадстаўляць, што гэта мяне па радыё віншуюць. І, калі грала песня Баскава "Твой День Рождения", то я ўяўляў, што гэта ўсё мне. Гэта перадача перад адбоем ішла.

А так дзень прайшоў звычайна. Я толькі літаральна два тыдні таму ўсвядоміў, што мне ўжо 21. Хоць Дзень народзінаў у мяне быў у траўні".

Пра кнігі: Я чытаў хутчэй, чым мне іх прыносілі

За час арышту Уладзіслаў прачытаў каля 20 раманаў:

"Я чытаў хутчэй, чым мне прыносілі кнігі. Проста бібліятэкар прыносіць кнігі адзін раз у два тыдні. Бывала, што я проста сядзеў і глядзеў у сцяну. Псіхолагі заўважылі, што я чытаю. І яны самі прапаноўвалі прыносіць мне кнігі без бібліятэкара. Яны прыносілі кнігі, калі прыходзілі даведвацца пра маё самаадчуванне".

Пасля вызвалення пачаліся праблемы са здароўем 

"Псіхалагічна я несвядома здаўся за тыдзень да вызвалення. Я страціў сувязь з рэальнасцю. Толькі цяпер стаў па-паціху адыходзіць, хоць у мяне пачаліся праблемы са здароўем".

Пасля вызвалення Уладзіслаў вярнуўся на сваю ранейшую працу, дзе працягвае працаваць касірам. Як распавядае хлопец, ён вымушаны працаваць, каб пагасіць два крэдыты. У мясцовым РАУС яго паставілі на ўлік, ён павінен на працягу года кожную нядзелю адзначацца там.

"У заключэнне хацелася б сказаць, што важна заставацца чалавекам у любой сітуацыі. І нават пасля яе".