4 жніўня — Дзень салідарнасці з грамадзянскай супольнасцю Беларусі
Міжнародны дзень салідарнасці з грамадзянскай супольнасцю Беларусі адзначаецца 4 жніўня. Гэтая дата была абраная не выпадкова – менавіта 4 жніўня ў 2011 годзе ў Мінску быў арыштаваны кіраўнік і заснавальнік Праваабарончага цэнтра "Вясна" Алесь Бяляцкі. Тады яго асудзілі да 4,5 года калоніі за "ўтойванне прыбыткаў у асабліва буйным памеры". Сваёй віны праваабаронца не прызнаў, заявіўшы, што ўсе грошы з рахункаў ішлі на праваабарончую дзейнасць. Алесь Бяляцкі быў вызвалены па амністыі ў чэрвені 2014 года.
Але ціск на праваабаронцаў і актывістаў Беларусі не спыніўся. Па сутнасці, на працягу ўсяго існавання Праваабарончага цэнтра "Вясна" яе сябры і сяброўкі сутыкаліся з пераследам і ціскам з боку ўладаў, перашкодамі ў сваёй дзейнасці, пачынаючы з пазбаўлення рэгістрацыі ў 2003 годзе і сканчваючы арыштам сямі сябраў арганізацыі і фактычным выгнаннем арганізацыі з краіны пасля выбараў прэзідэнта ў 2020 годзе.
"Вясна" нагадвае храналогію пераследу праваабаронцаў у сувязі з падзеямі 2020 года і распавядае, як раней адзначалі Міжнародны дзень салідарнасці з грамадзянскай супольнасцю Беларусі і як далучыцца сёлета.
2020-2022 гады — беспрэцэндэнтыя часы па рэпрэсіях вясноўцаў
Толькі ў 2020 годзе 18 сябраў і валанцёраў Праваабарончага цэнтру “Вясна” падвергліся прамому пераследу і рэпрэсіям з боку беларускіх уладаў. Іх затрымлівалі, кідалі на "суткі" і арыштоўвалі па крымінальных артыкулах. Кампанія па запалохванні вясноўцаў і знішчэнні арганізацыі пачалася 31 жніўня 2020 года, калі быў затрыманы валанцёр "Вясны" Павел Гарбуз. Праз 10 сутак яго выпусцілі з "Валадаркі" і сказалі перадаць, што "хутка іх усіх [вясноўцаў] таксама закрыюць, проста час не прыйшоў".
![]()
"Хутка іх усіх закрыем, проста час не прыйшоў". Валанцёр "Вясны" – пра тое, як стаў фігурантам справы "аб масавых беспарадках"
У хуткім часе, 17 верасня 2020 года, затрымалі каардынатарку Валанцёрскай службы "Вясны" Марфу Рабкову, а праз два тыдні — валанцёра «Вясны» Андрэя Чапюка. Іх змясцілі ў СІЗА, дзе яны ўтрымліваюцца да гэтага часу. Адразу Марфе прад'явілі абвінавачванне па ч. 3 арт. 293 Крымінальнага кодэкса — навучанне ці іншая падрыхтоўка асоб для ўдзелу ў масавых беспарадках, альбо фінансаванні такой дзейнасці, а Андрэю — па ч. 2 арт. 293 КК (удзел у масавых беспарадках). Да суда склад іх абвінавачванняў вырас у разы. З 25 красавіка гэтага года над імі ідзе суд у закрытым рэжыме. Марфе пагражае да 20 гадоў калоніі, Андрэю — да васьмі.
Кіраўнік Гомельскай філіі "Вясны" Леанід Судаленка быў затрыманы раніцай 18 студзеня 2021 года па дарозе на офіс у межах крымінальнай справы, узбуджанай па арт. 342 Крымінальнага кодэкса (групавыя дзеянні, якія груба парушаюць грамадскі парадак) і быў змешчаны ў ізалятар часовага ўтрымання. Таксама затрымалі памочніцу Леаніду Марыю Тарасенка — яе вызвалілі праз трое сутак пад падпіску аб нявыездзе. Праз пяць дзён была затрыманая Таццяна Ласіца — валанцёрка Гомельскай філіі. Трэцяга лістапада ў Гомелі асудзілі палітзняволеных Леаніда Судаленку і Таццяну Ласіцу да трох і двух з паловай гадоў калоніі адпаведна, у тым ліку, за дапамогу пацярпелым ад дзеянняў уладаў з аплатай штрафаў, пошлін за зварот у суд і працу адвакатаў. Леанід Судаленка 27 студзеня 2022 быў этапаваны ў папраўчую калонію №3 "Віцьбу", а Таццяна — у жаночую гомельскую калонію №4. Ім засталося адбываць зняволенне ў 1,5 гады і адзін год адпаведна.
16 лютага ў Мінску і іншых гарадах Беларусі прайшлі шматлікія ператрусы ў межах арт. 342 КК у офісах і па месцы жыхарства сябраў ПЦ «Вясна», Беларускай асацыяцыі журналістаў, Незалежнага прафсаюза РЭП і іншых грамадзянскіх актывістаў. Ператрусы адбыліся і ў рэгіянальных аддзяленнях ПЦ «Вясна» ў Магілёве, Рэчыцы, Мазыры, Брэсце, а таксама ў офісах арганізацыі ў Мінску.
"У рамках папярэдняга расследавання з мэтай устанаўлення абставінаў фінансавання пратэснай дзейнасці следствам ініцыявана правядзенне ператрусаў у арганізацыях, якія пазіцыянуюць сябе як праваабарончыя", – пракаментаваў тады масавы напад на актывістаў грамадзянскай супольнасці Следчы камітэт.
У многіх праваабаронцаў і актывістаў канфіскавалі тэхніку, якую не вярнулі па гэты дзень. Прэтэнзія дзяржавы да праваабаронцаў па гэтым артыкуле складаецца ў тым, што нібыта дапамога пацярпелым ад дзеянняў уладаў падахвочвала людзей да далейшага ўдзелу ў пратэстах.
14 ліпеня 2021 года стала "чорнай серадой" грамадзянскай супольнасці. Тады па ўсёй Беларусі былі затрыманыя 11 праваабаронцаў-вясноўцаў, а таксама два былых сябры "Вясны". Ператрусы адбыліся ў офісе Праваабарончага цэнтра па вул. Мяржынскага ў Мінску, гарадзенскім офісе арганізацыі, асветніцкай пляцоўцы "Тэрыторыя правоў". Шэсць чалавек апынуліся ў ІЧУ. Трое з іх — дагэтуль утрымліваюцца за кратамі. Гэта старшыня “Вясны” Алесь Бяляцкі, ягоны намеснік і віцэ-прэзідэнт FIDH Валянцін Стэфановіч, юрыст, каардынатар кампаніі “Праваабаронцы за свабодныя выбары” Уладзь Лабковіч. Ім прад’явілі абвінавачванні па арт. 243 Крымінальнага кодэкса (ухіленне ад выплаты сум падаткаў).
![]()
"Мы будзем побач, нават калі будзем сядзець". Распавядаем пра шасцярых праваабаронцаў-вясноўцаў, якія апынуліся за кратамі 14 ліпеня
Распавядаем пра справу «Вясны» і пра нашых затрыманых калегаў і каляжанак.
Прэтэнзія дзяржавы да праваабаронцаў складаецца ў тым, што яны «не зарэгістравалі арганізацыю, якой яны кіруюць, ва ўстаноўленым парадку ў якасці юрыдычнай асобы, а таксама ў якасці падаткаплацельшчыка, і не прадставілі адпаведныя звесткі ў падатковыя органы, чым схавалі ад падатковых органаў звесткі аб ажыццяўлёных выплатах, асобаў, якія выплацілі ад імя арганізацыі працы (якія аказалі паслугі) і ўхіліліся ад прызнання арганізацыі падатковым агентам і выканання яго абавязкаў»
Следства над Валянцінам, Алесем і Уладзем працягнута да 14 кастрычніка: у СІЗА-1 пад следствам яны ўтрымліваюцца ўжо больш за год.
1 снежня 2021 года адбылася масавая атака на валанцёраў "Вясны" і назіральнікаў за судамі. У больш за 20 чалавек былі праведзеныя ператрусы, пасля якіх адбыліся затрыманні і допыты; у валанцёраў былі адабраныя падпіскі аб неразгалошванні дадзеных, а ў некаторых — паперы аб несупрацоўніцтве з "Вясной".
У хуткім часе тэлеграм-канал "Вясны", а потым сайт, лагатып і амаль усе медыяпрадукты праваабарончай арганізацыі былі прызнаныя экстрэмісцкімі матэрыяламі.
Праваабаронцы "Вясны" заяўляюць, што ўся дзейнасць валанцёраў і сябраў арганізацыі мае выключна мірны, праваабарончы характар і скіраваная на дапамогу людзям, якія церпяць за свае палітычныя погляды і перакананні, за абарону правоў чалавека ў Беларусі. Іх пераслед расцэньваецца як працяг кампаніі па запалохванні і ціску на прадстаўнікоў ПЦ "Вясна" і ўсю праваабарончую супольнасць краіны ў цэлым. Усё гэта — адвольная рэпрэсіўная рэакцыя ўладаў на выключна легітымную, мірную і адкрытую дзейнасць па абароне, прасоўванні і заахвочванні правоў чалавека, у прыватнасці — на валанцёрскую падтрымку праваабарончай дзейнасці і назіранне за выкананнем стандартаў справядлівага правасуддзя.
Праваабаронца: "Вясна" ёсць і будзе, пакуль хоць адзін палітвязень застаецца за кратамі, а справядлівасць не адновіцца!"
Праваабаронца "Вясны" Дзіяна Пінчук адзначае, што пакуль існуе беларускі таталітарны рэжым і ў краіне працягваюцца жахлівыя рэпрэсіі, Міжнародны дзень салідарнасці з грамадзянскай супольнасцю Беларусі будзе актуальнай датай:
"Пасля вызвалення Алеся Бяляцкага ў 2014 годзе дату 4 жніўня многія сталі забываць, а Дзень салідарнасці з грамадзянскай супольнасцю нібы перастаў быць актуальным. Але сама праблема нікуды не знікла. Старшыню “Вясны” выпусцілі па амністыі, але рэгістрацыю арганізацыі не аднавілі і ўмовы для працы праваабаронцаў у Беларусі, па сутнасці, не палепшыліся. Тая сітуацыя, у якой мы апынуліся цяпер, яскрава паказвае, што калі мы будзем забываць і адыходзіць ад сапраўдных прычын палітычных рэпрэсій у Беларусі, то яны будуць вяртацца да нас у яшчэ большых маштабах. За гэты час рэпрэсіўная машына пускае карані ў глебу і робіцца яшчэ больш магутнай і жахлівай. У нашым выпадку гаворка ідзе пра рэпрэсіўны беларускі таталітарны рэжым. У 2019 годзе быў адзін палітвязень — Міхаіл Жамчужны — і насамрэч не шмат беларусаў маглі ўзгадаць яго прозвішча ці наогул адказаць, ці ёсць у Беларусі палітычныя зняволеныя. Цяпер у краіне 1253 палітвязняў — і пра сотні несправядліва арыштаваных ведае кожны і кожная.
У 2011 годзе быў арыштаваны адзін вясновец, а цяпер за кратамі ўтрымліваецца сем праваабаронцаў і валанцёраў "Вясны". Большасць сябраў і сябровак арганізацыі вымушаныя былі пакінуць родную краіну праз пераслед і каб працягнуць праваабарончую дзейнасць, дапамогу рэпрэсаваным беларусам. Нам трэба змагацца не толькі за вызваленне ўсіх палітвязняў, паралельна падтрымліваючы іх, а яшчэ і за аднаўленне справядлівасці і прасоўванне правоў чалавека ў Беларусі. Для гэтага трэба выкарыстоўваць усе магчымыя спосабы. Дзень салідарнасці з грамадзянскай супольнасцю Беларусі — адна з нагодаў, каб яшчэ раз нагадаць дзяржаве свае патрабаванні вызваліць палітвязняў, а беларускай і міжнароднай супольнасці — пра тое, што нашая барацьба не скончаная. "Вясна" ёсць і будзе, пакуль хоць адзін палітвязень застаецца за кратамі, а справядлівасць не адновіцца!"
Як раней адзначалі Дзень салідарнасці з грамадзянскай супольнасцю Беларусі
У дзясятках краін свету з 2011 года на працягу некалькіх гадоў адзначаўся Дзень салідарнасці з грамадзянскай супольнасцю Беларусі. Так, напрыклад, 4 жніўня 2013 года ў Вільні каля беларускай амбасады адбылася моцная акцыя ў падтрымку зняволенага кіраўніка Праваабарончага цэнтра "Вясна" Алеся Бяляцкага: людзі выйшлі ў масках з яго тварам, каб сказаць, што, нягледзячы на арышт праваабаронцы, арганізацыя будзе працягваць сваю дзейнасць.
- Акцыя ў Вільні 4 жніўня 2013 года. На парэднім плане — праваабаронца Валянцін Стэфановіч і цяпер палітзняволены па "справе Вясны"
Пасля вызвалення Алеся Бяляцкага Дзень салідарнасці працягнулі адзначаць як магчымасць яшчэ раз нагадаць пра палітычных вязняў у Беларусі. Так, у наступныя гады 4 жніўня ладзіліся акцыі салідарнасці і падпісанне паштовак палітвязням, дыскусіі на тэму правоў чалавека, круглыя сталы, канцэрты, прагляды дакументальных фільмаў, фотавыставы, перформансы і іншыя актыўнасці.
Так, у 2015 годзе на Ратушнай плошчы ў Вільні сабраліся беларускія і літоўскія праваабаронцы, грамадскія і палітычныя актывісты, прадстаўнікі беларускай дыяспары ў Літве ды выпадковыя мінакі. У акцыі прыняў удзел дэпутат Лінас Бальсіс — адзін з літоўскіх палітыкаў-апекуноў беларускіх палітвязняў. Спадар Бальсіс з’явіўся ў адмысловай футболцы з фотаздымкам свайго падшэфнага – Мікалая Дзядка.
Як можна далучыцца да Дня салідарнасці сёлета?
- Арганізуйце акцыю салідарнасці з грамадзянскай супольнасцю Беларусі, зняволенымі праваабаронцамі і ўсімі палітвязнямі. Акцыя салідарнасці з імі — гэта магчымасць выказаць ім нашу падтрымку і паказаць, што яны не адныя ў сваёй барацьбе, а таксама расказаць жыхарам розных краін і гарадоў пра змагароў за свабоду і паўтарыць на розных мовах: "Салідарнасць мацнейшая за рэпрэсіі!"
- Падтрымайце адрасна палітвязняў лістамі, пасылкамі і грашовымі пераводамі;
- Падпішыце петыцыю за вызваленне “вясноўцаў” і ўсіх палітвязняў Беларусі;
- Распавядзі ў сацсетках пра палітвязняў ці зрабі пост падтрымкі грамадзянскай супольнасцю Беларусі з хэштэгам #4august #4августа #bysoliday #standwithbelarus
- Падтрымайце данатамі “Вясну” на Patreon і іншыя беларускія грамадскія арганізацыі і фонды па дапамозе палітвязням (напрыклад, BYSOL).