Мемарандум Камітэта міжнароднага кантролю за сітуацыяй з правамі чалавека ў Рэспубліцы Беларусь
Зыходзячы з праведзенага намі аналізу
падстаў ўзбуджэння, расследавання і судовага разгляду шэрагу крымінальных спраў
* у адносінах да асобаў, якія маюць дачыненне да падзеяў 19 сьнежня 2010 г., і,
перш за ўсё, з асноўных палажэнняў даклада Спецыяльнага дакладчыка Камітэта,
матэрыялаў незалежнага судовага маніторынгу, якое ажыццяўляецца Міжнароднай
назіральнай місіяй камітэта, і іншых яе аналітычных дакументаў, лічым
неабходным канстатаваць, што:
1. Заканадаўства Рэспублікі Беларусь, якое адносіцца да парадку правядзення
масавых мерапрыемстваў, а таксама міжнародна-прававыя стандарты ў гэтай сферы,
дазваляюць вылучыць наступныя магчымыя парушэнні іх правапрымянення:
а) арганізацыя і ўдзел у масавых беспарадках, якія суправаджаліся насіллем над
асобай, пагромамі, падпаламі, знішчэннем маёмасці, узброеным супрацівам
прадстаўнікам улады (арт. 293 КК РБ, ч.1, 2);
б) арганізацыя і ўдзел у дзеяньнях, якія груба парушаюць грамадзкі парадак, у
тым ліку ў дачыненні да масавых мерапрыемстваў;
в) іншыя правапарушэнні, звязаныя з невыкананнем парадку правядзення масавых
мерапрыемстваў (арт. 23. 34 КаАП РБ) або якія не адносяцца да здейсненых пры іх
ажыццяўленні дзеянняў, прадугледжаных арт. арт. 293 і 342 КК РБ (гл. 17 КаАП
РБ).
2. Маюцца важкія падставы меркаваць, што пры даследаванні ** абставінаў падзей
2010/12/19 і здзейсненых па іх ходу правапарушэнняў не было забяспечана поўнае
і дастатковае даказваньне наяўнасці падзеі злачынства з пункту гледжання уліку
такіх фактараў, як:
а) намеры арганізатараў масавых мерапрыемстваў, у тым ліку няўзгодненых з
мясцовымі ўладамі, на наўмыснае прычыненне шкоды ў ходзе іх правядзення;
б) адказнасць арганізатараў мерапрыемства за дзеянні далучыліся да іх старонніх
асоб, удзел якіх не маг быць выключаны пры арганізацыі мерапрыемства;
в) распазнаванне юрыдычнай кваліфікацыі тых ці іншых супрацьпраўных дзей
(згодна з п. 1 дадзенага мемарандума), г.зн. аднясенне абвінавачвання ў
дачыненні да канкрэтных арганізатараў альбо ўдзельнікаў падзей 19.12.2010г. да
дадзенага складу крымінальнага злачынства, да адміністрацыйнага правапарушэння
або іх адсутнасці.
Пры гэтым неабходна ўлічваць, што даказваньне віны ў адпаведнасці з
абвінавачваннямі:
па арт. 293 КК РБ патрабуе наяўнасці групы асоб, якая ажыццяўляе беспарадкі,
аналізу на прадмет іх масавасці і агрэсіўнасці, а таксама цяжару наступстваў;
па арт. 342 КК РБ патрабуе наяўнасці групавых дзеянняў, якія парушаюць
грамадзкі парадак, і іх грубага характару, спалучанага з відавочным
непадпарадкаваннем або які пацягнуў названыя ў дадзеным артыкуле КК наступствы;
г) рэальнае і непасрэднае дачыненне падазронага або абвінавачанага да
здзяйснення супрацьпраўных дзеянняў, абгрунтаванае несфальсіфікаванымі і
несупярэчнымі сведчаннямі і якое не базуецца на прыярытэце яго ўласных
прызнанняў на дасудовай стадыі расследавання крымінальнай справы.
3. Акрамя крымінальна-прававых аспектаў абвінавачванні ў адрас названых асоб,
сур'ёзную занепакоенасць выклікалі працэсуальныя меры, звязаныя з утрыманнем
пад вартай і характарам расследавання адпаведных крымінальных спраў. Маецца на
ўвазе выбіральнасць прымененых мер стрымання для асобных падазраваных і
абвінавачаных, жорсткія і часам негуманныя ўмовы іх утрымання пад вартай,
непрапарцыйнае і неправамернае прымяненне да іх іншых мер працэсуальнага
характару.
4. Мелі месца і іншыя абставіны, якія дапаўняюць вышэйсказанае, у прыватнасці,
абмежаванні права на абарону і правы на доступ да інфармацыі ў сувязі з
расследаваннем названых крымінальных спраў, факты ціску на адвакатаў,
журналістаў і праваабаронцаў, якія ажыццяўлялі сваю законную дзейнасць у сувязі
з наступствамі падзей 19.12.10 (гл. аналітычныя матэрыялы і заявы Міжнароднай
назіральнай місіі).
У сувязі з вышэйсказаным, лічым, што ўжо адбыліся судовыя разгляды і папярэднія
ім следчыя дзеянні насілі палітычна матываваны характар, што дазваляе прызнаць
асуджаных па гэтых справах палітвязнямі.
Таму Камітэт міжнароднага кантролю за выкананнем правоў чалавека ў Рэспубліцы
Беларусь выказвае крайнюю заклапочанасць тым, што распачатыя ў канцы красавіка
2011 года новыя судовыя працэсы ў адносінах да асобаў, якія маюць дачыненне да
падзеяў 19.12.10, з вялікай верагоднасцю будуць насіць палітычна-матываваны
характар.
Такім чынам, лічым, што адэкватным патрабаваннем да кампетэнтных органаў
дзяржаўнай улады Рэспублікі Беларусь з'яўляецца:
дадатковае правядзенне расследавання падзей, якія мелі месца ў цэнтры Мінска 19
сьнежня 2010 г., у рамках не завершанай на дадзены момант крымінальнай справы №
10011110362, з перадачай іх у адпаведныя судовыя органы ў адносінах да асобаў,
абвінавачваных у датычнасьці да гэтых падзей;
на аснове звароту ў Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь правядзенне дасьледаваньне
ў дачыненні да асоб, ужо асуджаных судамі першай інстанцыі, і наступнае новы
разгляд іх спраў у законным парадку.
* - Маюцца на ўвазе працэсы, якія прайшлі ў лютым-красавіку па справах Парфянкова;
Атрошчанкава, Малчанава і Новіка; Брэуса і Гапонова; Мядзведзя; Ліхавіда;
Бандарэнка.
** - У рамках незавершанага на дадзены момант крымінальнай справы № 10011110362
па факце названых падзей і разгледжаных у судовым парадку крымінальных спраў у
дачыненні да асоб, указаных у заўвазе.
4 мая 2011 года