Міжнародная назіральная місія падрыхтавала аналітычны агляд пра становішча адвакатаў у Беларусі

Аналітычны агляд "Становішча адвакатаў у Рэспубліцы Беларусь пасля прэзідэнцкіх выбараў 19 снежня 2010 года"

Міжнародная назіральная місія падрыхтавала чарговую сістэматызаваную падборку фактаў і аналіз сітуацыі з умяшаннем ўладаў у дзейнасць адвакатаў у Рэспубліцы Беларусь, пачынаючы з прэзідэнцкіх выбараў 19 снежня 2010 года, якія адзначыліся рэзкім пагаршэннем сітуацыі з правамі чалавека ў краіне, і да 19 снежня 2011 года. Агляд створаны па выніках пастаяннага маніторынгу сітуацыі і з'яўляецца абагульненнем раней выпушчаных аналітычных запісак Місіі па гэтай тэматыцы (http://www.hrwatch-by.org/iom/analytics). Матэрыялы агляду сабраны з адкрытых крыніц, у першую чаргу са СМІ, а таксама паведамленняў ад саміх адвакатаў. Істотную дапамогу ў падборы фактаў таксама аказалі партнёрскія праваабарончыя арганізацыі Беларусі, у прыватнасці, асветніцкая ўстанова “Цэнтр прававой трансфармацыі”, Рэспубліканскае праваабарончае грамадскае аб'яднанне “Беларускі Хельсінкскі Камітэт” і Праваабарончы цэнтр "Вясна".

Прадметам дадзенай аналітычнай запіскі з'яўляецца аналіз праблематыкі забеспячэння свабоды дзейнасці адвакатаў і адвакацкіх супольнасцяў за названы перыяд, а таксама ўплыў сітуацыі, якая склалася, на бесперашкодную рэалізацыю права на абарону ў Рэспубліцы Беларусь, у першую чаргу абвінавачанымі ў сувязі з падзеямі 19 снежня 2010 года.

У дакуменце адлюстраваныя аспекты забеспячэння свабоды дзейнасці адвакатаў у Рэспубліцы Беларусь у сувязі са зменай працэдуры атрымання адвакацкай ліцэнзіі, а таксама ўвядзеннем Міністэрствам юстыцыі Правілаў прафесійнай этыкі адвакатаў; перашкоды ў ажыццяўленні адвакацкай дзейнасці і наўпроставы ціск на адвакатаў і адвакацкую супольнасць, а таксама міжнародная рэакцыя і задзейнічаныя міжнародныя механізмы забеспячэння свабоды адвакацкай дзейнасці.

Місія можа ў цэлым канстатаваць, што ўлады Беларусі працягваюць дэманстраваць негатоўнасць выконваць свае міжнародныя абавязальніцтвы, расцэньваючы любую крытыку на свой адрас як недапушчальную і ужываючы санкцыі ў адносінах да нелаяльных. Падзеі апошняга года прадэманстравалі сістэмнасць ціску на грамадзянскую супольнасць з боку дзяржавы, імкненне да татальнага кантролю над ім і выводзінамі ўсіх альтэрнатыўных і незалежных меркаванняў за межы прававога поля.

Дзеянні ўладаў Рэспублікі Беларусь, у першую чаргу, Міністэрства юстыцыі могуць быць ацэнены, як такія, што парушаюць пункт 16 Асноўных палажэнняў аб ролі адвакатаў, прынятых Кангрэсам ААН, г.зн. такіх, якія перашкаджаюць ажыццяўленню адвакатамі сваёй прафесійнай дзейнасці ў абставінах, свабодных ад запалохвання, перашкодаў, турботаў і недарэчнага ўмяшальніцтва.

Ціск на адвакатаў не толькі азначае замах на незалежнасць адвакатуры, але і выклікае сур'ёзныя асцярогі наконт ўзроўню абароненасці абвінавачаных і падазраваных ад катаванняў, жорсткага і зневажальнага ў адносінах да чалавечай годнасці абыходжання і пакарання. Відавочна, што ў сітуацыі, якая склалася, дзяржава замест ціску на адвакатаў абавязана была задаволіць грамадскую цікавасць да пытання аб становішчы затрыманых, а ў выніку і асуджаных па справе аб падзеях 19 снежня 2010 года. Дзяржава магла, напрыклад, забяспечыць доступ незалежных назіральнікаў, якія маглі б ацаніць ступень гуманнасці абыходжання з асобамі затрыманымі і тымі, якія адбываюць пакаранне, і ўзровень павагі да іхнай чалавечай годнасці.

Важна адзначыць рэакцыю міжнароднай супольнасці на названыя факты ціску на адвакатаў. Аднак адэкватнага адказу, акрамя працягу ўзмацнення ціску на адвакацкую супольнасць, уладамі Беларусі дадзена не было. Таксама быў узмоцнены ціск на праваабарончыя арганізацыі, якія адстойваюць інтарэсы адвакатаў і адвакацкіх аб'яднанняў праз прыцягненне ўвагі міжнародных структур і арганізацый, у прыватнасці, Спецыяльнага дакладчыка ААН па пытанні незалежнасці суддзяў і адвакатаў.

Рэкамендацыі міжнародных арганізацый, у тым ліку Міжнароднай назіральнай місіі, адрасаваных ўладам Беларусі, якія рэгулярна ім накіроўваюцца, не былі запатрабаваныя і не выконваюцца.

У аналітычнай запісцы сфармуляваны рэкамендацыі Місіі Міністэрству юстыцыі Рэспублікі Беларусь, прафесійным супольнасцям і юрыстам іншых краінаў, Спецыяльнаму  дакладчыку ААН па пытаннях незалежнасці суддзяў і юрыстаў.

Аналітычная даведка будзе накіравана:

Уладам Рэспублікі Беларусь, у тым ліку праваахоўным органам, Міністэрству юстыцыі, а таксама Спецыяльнаму дакладчыку ААН па пытанні незалежнасці суддзяў і адвакатаў, міжурадавым арганізацыям і міжнародным адвакацкім аб'яднанням.

У далучаным файле – тэкст аналітычнага агляду на рускай мове.