Справаздача па выніках маніторынгу сходу «Марш студэнтаў» у Мінску 2 снежня 2015 года (відэа)
Высновы
- Практыка правядзення масавых мерапрыемстваў у Мінску істотна не змяняецца: па-ранейшаму актуальнай праблемай застаецца некамунікатыўнасць і складанасць ідэнтыфікацыі супрацоўнікаў міліцыі. Пазітыўная з’ява - адсутнасць фактаў затрымання ўдзельнікаў сходу і адмовы супрацоўнікаў міліцыі ад спынення масавага мерапрыемства.
- Адсутнасць заяўкі на правядзенне масавага мерапрыемства, як гэта патрабуе закон, не з'яўляецца прычынай для абмежавання свабоды мірных сходаў.
- На месцы было складзена 2 пратаколы аб адміністрацыйных правапарушэннях у дачыненні да ўдзельнікаў сходу, дадзеныя 2 удзельнікаў запісаны ў пратаколы без заканчэння іх складання, перапісаны дадзеныя яшчэ 7 удзельнікаў і 6 назіральнікаў.
- Негатыўным фактарам з'явіўся псіхалагічны ціск, які аказваўся з дапамогай відэа-здымак супрацоўнікамі ў цывільнай вопратцы ўдзельнікаў і перапісвання іх дадзеных супрацоўнікамі ў форме.
- Хоць на назіральнікаў не складаліся адміністрацыйныя пратаколы, супрацоўнікі міліцыі аказвалі на назіральнікаў ціск, перапісваючы іх дадзеныя і здымаючы іх на відэакамеру.
Метадалогія маніторынгу
РПГА "Беларускі Хельсінкскі Камітэт" і Праваабарончы цэнтр "Вясна" на працягу некалькіх гадоў праводзяць сістэматычнае назіранне за масавымі мерапрыемствамі ў Мінску на аснове распрацаванай метадалогіі маніторынгу, якая ўключае ў сябе: адбор і навучанне назіральнікаў прынцыпам грамадскага кантролю, стандартам мірных сходаў і метадалогіі назірання; запаўненне анкеты назірання падчас маніторынгу; апрацоўка анкет; падрыхтоўка маніторынгавай справаздачы і яе распаўсюджванне зацікаўленым.
Анкеты назірання за масавымі мерапрыемствамі сумесна распрацаваны праваабарончымі арганізацыямі. Анкеты ўтрымліваюць наступныя пытанні: магчымасць выканання сваіх функцый назіральнікамі і прадстаўнікамі СМІ, ацэнка дзеянняў арганізатараў і ўдзельнікаў масавага мерапрыемства, супрацоўнікаў міліцыі, пытанні аб наяўнасці службаў, якія адказваюць за здароўе і бяспеку людзей у выпадку непрадбачаных сітуацый.
Назіральнікі дапускаюцца да назірання толькі ў выпадку згоды на захаванне правілаў і прынцыпаў назірання (незалежнасць і палітычная нейтральнасць, апісанне фактаў, а не меркаванняў; неўмяшанне ў падзею, за якім ажыццяўляецца назіранне; прыхільнасць прынцыпам права: адмова ад любых формаў гвалтоўных дзеянняў і дыскрымінацыйных практык; карэктнае паводзіны). Падчас выканання сваіх абавязкаў назіральнікі трымаюцца адасоблена ад удзельнікаў. Яны пазначаныя бэйджамі назіральніка і сінімі камізэлькамі.
Папярэдняя інфармацыя
У сацыяльнай сетцы Вконтакте з'явілася ініцыятыва Студэнты супраць, якая абвясціла аб арганізацыі мірнага Марша студэнтаў.
Першапачаткова планавалася правядзенне мерапрыемства ва ўнутраным дворыку БДУ ў 13:50, але пазней графік быў зменены паведамленнем у групе сацыяльнай сеткі: "Пачатак збору (Міхайлаўскі сквер) - 12:30, пачатак руху калоны - 13:10, пачатак пікету - 13: 30, пачатак перамоваў з Рэктарам БДУ - 13:40, перамовы ідуць да 14:30, калі няма вынікаў, то мы пакідаем канферэнцыю".
Аднак, 2 снежня ў СМІ з'явілася паведамленне аб тым, што запланаваная сустрэча з рэктарам БДУ адменена: "У сувязі з заклікамі да супрацьпраўных дзеянняў і інфармацыяй, якая распаўсюджваецца, пра магчымыя правакацыі, у мэтах забеспячэння бяспекі студэнтаў БДУ сустрэча рэктара БДУ акадэміка Сяргея Абламейкі са студэнтамі пераносіцца", - паведаміў сайт БДУ.
Падчас правядзення масавага мерапрыемства 2 снежня 2015 непасрэдна і бесперапынна маніторынг ажыццяўлялі 6 назіральнікаў, якія прайшлі адпаведнае навучанне і былі пазначаныя належным чынам.
Ход масавага мерапрыемства
- У 12:25 у Міхайлаўскім скверы з'явіліся назіральнікі, якія прыцягнулі ўвагу супрацоўнікаў міліцыі ў цывільным. Апошнія пачалі здымаць на відэакамеру інструктаж назіральнікаў, аказваючы тым самым ціск на іх. Чалавек, які здымаў назіральнікаў, адмовіўся прадставіцца. Акрамя назіральнікаў у Міхайлаўскім скверы знаходзіліся журналісты і супрацоўнікі міліцыі ў грамадзянскай форме.
- У 12:30 - 13:10 у Міхайлаўскі сквер пачалі падыходзіць прадстаўнікі СМІ і ўдзельнікі сходу. Неўзабаве з'явіліся два супрацоўнікі міліцыі ў форменным абмундзіраванні, якія перапісалі дадзеныя назіральнікаў, а таксама пацікавіліся ў іх, хто іх сюды накіраваў, чаму яны тут знаходзяцца. Супрацоўнікі міліцыі ішлі на кантакт: называлі свае прозвішчы, імёны, імёны па бацьку, пасады, але не маглі растлумачыць, з якой прычыны яны перапісваюць дадзеныя назіральнікаў. Назіральнікі паведамілі, што яны не прымаюць удзел у сходзе, а ажыццяўляюць маніторынг за дадзеным масавым мерапрыемствам на падставе Статута РПГА “Беларускі Хельсінкскі Камітэт”.
- Колькасць удзельнікаў сходу склала ад 20 чалавек на месцы збору да 90 чалавек падчас яго правядзення.
- Колькасць супрацоўнікаў міліцыі было складана вызначыць з-за адсутнасці апазнавальных знакаў на большасці з іх. Так, супрацоўнікаў ДАІ/ДПС было 5 чалавек, супрацоўнікаў у форме з надпісам "Міліцыя" - 6 чалавек, каля 45 чалавек - у цывільным адзенні з характэрнымі адметнымі прыкметамі (навушнікі, рацыі). Ўсё кіраўніцтва ГУУС Мінгарвыканкама і РУУС было ў цывільным адзенні без апазнавальных знакаў. 7 супрацоўнікаў у цывільным ажыццяўлялі відэа-фіксацыю сходу.
- З 13:15 да 13:25 калона, якая падышла да варот на вуліцы Бабруйскай, 9, хацела прайсці на тэрыторыю БДУ, але ахоўнікі зачынілі вароты і нікога не пусцілі. Перамовы ўдзельнікаў і ахоўнікаў вынікаў не далі. Таксама побач з варотамі адбыўся канфлікт паміж журналістам і мінаком, які выбіваў камеру і размахваў рукамі, агрэсіўна сябе паводзіў. У гэты момант побач з інцыдэнтам знаходзілася кіраўніцтва ГУУС Мінгарвыканкама і РУУС, але яны не звярнулі на гэта ўвагу. У гэты ж момант з'явіўся супрацоўнік у форме з надпісам "Міліцыя" і склаў пратакол на месцы на ўдзельніка сходу Яўгена Амелькова. У гэты момант супрацоўнік міліцыі ў цывільным адзенні зрабіў папярэджанне Глебу Вайкуле аб магчымым складанні на яго пратаколу ў выпадку працягу яго ўдзелу ў сходзе.
- З 13:45 да 14:00 удзельнікі сходу падыходзілі да галоўнага корпуса БДУ, дзверы якога былі зачыненыя на рамонт. У гэты час у канцы калоны каля маста супрацоўнік міліцыі меў намер перапісаць дадзеныя 2-х удзельнікаў (пытаўся ў іх імёны, адрас пражывання, месца вучобы). Прычыну высвятлення гэтых дадзеных ён растлумачыць не змог, пры гэтым ён не складаў пратакол і ні ў чым не падазраваў спыненых людзей. Пасля размовы з назіральнікам супрацоўнік міліцыі адышоў. Побач з галоўным корпусам БДУ на Глеба Вайкуле быў складзены пратакол па артыкуле 23.34 КаАП (парушэнне парадку арганізацыі або правядзення масавых мерапрыемстваў). Супрацоўнікі міліцыі не патлумачылі яму правы і абавязкі, не маглі растлумачыць, у чым палягала парушэнне парадку арганізацыі масавага мерапрыемства. Таксама супрацоўнікі ў форме спрабавалі перапісаць дадзеныя іншых удзельнікаў сходу, пры гэтым яны таксама не агучылі падстава для такіх дзеянняў, адзін супрацоўнік сфармуляваў прычыну так: "для асабістых зносін".
- Працы СМІ і назіральнікам падчас масавага мерапрыемства не перашкаджалі, аднак супрацоўнікамі міліцыі былі перапісаныя дадзеныя ўсіх 6 назіральнікаў. Акрамя таго, ціск на назіральнікаў ажыццяўлялася падчас інструктажу шляхам відэазапісы размоў назіральнікаў.
- Заклікаў да гвалтоўных дзеянняў з боку ўдзельнікаў сходу не зафіксавана.
- Удзельнікі выкарыстоўвалі наступныя плакаты з надпісамі: «Наша сіла - салідарнасць. Не маўчы, змагайся за свае права», «За реальное самоуправление», «Реальное самоуправление. Самоуправление БГУ», «Я частка БДУ. Самоуправление»..
- Удзельнікі акцыі скандавалі “Ректор, выходи”, “Браво, ректор”, “Спасибо!” “Ректора на ковер”, папярэдне паклаўшы дыван на прыступкі галоўнага ўваходу ў БДУ.
- Інфармацыйная група ад ГУУС Мінгарвыканкама адсутнічала.
- Назіральнікі не зафіксавалі машын хуткай дапамогі на месцы правядзення сходу.
- Назіральнікі зафіксавалі 4 мікрааўтобусы і сінюю газэль ў двары каля месца правядзення сходу, якія належаць, мяркуючы па ўсім, органам унутраных спраў.
- Па наяўных дадзеных былі складзены пратаколы аб адміністрацыйным правапарушэнні на Яўгена Амелькова, Глеба Вайкуле. Дадзеныя Максіма Вінярскага і Паўла Вінаградава былі ўпісаны ў пратаколы, якія да канца не былі складзеныя на месцы правядзення акцыі.
Рэкамендацыі
Супрацоўнікам праваахоўных органаў:
1) спыніць паслядоўную практыку адміністрацыйнага пераследу за ўдзел і арганізацыю мірных сходаў;
2) ажыццяўляць ахову грамадскага парадку падчас масавых мерапрыемстваў у форменнай вопратцы з ідэнтыфікацыйнымі карткамі (бэйджамі або нагруднымі знакамі);
3) пазначаць кантактную асобу з ліку супрацоўнікаў міліцыі для камунікацыі з назіральнікамі, СМІ і арганізатарамі масавага мерапрыемства;
4) спыніць аказанне ціску на назіральнікаў;
5) спыніць аказванне ціску на ўдзельнікаў акцыі ў выглядзе перапісвання іх дадзеных без законных падставаў.
Суб'ектам, якія валодаюць правам заканадаўчай ініцыятывы:
6) ініцыяваць змены ў заканадаўства з мэтай прывядзення яго ў адпаведнасць з міжнароднымі стандартамі ў галіне свабоды мірных сходаў.