"Экадом" падвёў вынікі даследавання па пытанні доступу да экалагічнай інфармацыі

У 2018 годзе юрыстамі ГА "Экадом", якія спецыялізуюцца ў сферы экалагічнага правы і сістэматычна праводзяць маніторынг правапрымяняльнай практыкі па рэалізацыі экалагічных правоў, было праведзена даследаванне пытання доступу да экалагічнай інфармацыі грамадскасцю.

«Права на доступ да экалагічнай інфармацыі з'яўляецца адным з асноўных працэсуальных правоў, якія складаюць права на спрыяльнае навакольнае асяроддзе,
што адносіцца да катэгорыі правоў чалавека трэцяга пакалення.

Больш за тое, доступ да экалагічнай інфармацыі - гэта базавае права, без рэалізацыі якога будзе цяжка або зусім немагчыма рэалізаваць іншыя экалагічныя правы: напрыклад, права на ўдзел у прыняцці экалагічна значных рашэнняў, або права прыродакарыстання, або рэалізацыя права на доступ да правасуддзя па пытаннях, звязаным з навакольным асяроддзем. У кожным выпадку неабходна валодаць тым ці іншым аб'ёмам экалагічнай інфармацыі», - лічаць юрысты-эколагі.

Мэтай даследавання было выявіць актуальны стан доступу да экалагічнай інфармацыі, як у органах выканаўчай улады Беларусі, так і ў іншых уладальнікаў экалагічнай інфармацыі. Было зроблена больш за 200 запытаў, прааналізавана дынаміка і якасць іх разгляду і задавальнення, прыведзеная як станоўчая практыка, так і прыклады невыканання i адвольнага тлумачэння патрабаванняў заканадаўства некаторымі выканкамамі.

Па выніках адмоваў або неадэкватнага задавальнення просьбы аб прадастаўленні інфармацыі былі ініцыяваныя і накіравана ў суды 15 спраў, вынікі іх разгляду таксама апісаныя ў даследаванні.

Нацыянальнае заканадаўства, якое рэгулюе доступ да экалагічнай інфармацыі, у большай частцы прыведзена ў адпаведнасць з палажэннямі Канвенцыі аб доступе да інфармацыі, удзеле грамадскасці ў працэсе прыняцця рашэнняў і доступе да правасуддзя па пытаннях, што тычацца навакольнага асяроддзя (Орхуская Канвенцыя).

«Але самі па сабе нормы заканадаўства могуць быць бескарысныя і неэфектыўныя, калі адсутнічае практыка іх прымянення. Прычым, часцяком менавіта практыка становіцца перадумовай да змены або нават адмене неэфектыўнай або мёртвай нормы», - адзначаюць даследчыкі.

Нягледзячы на ​​досыць рэгламентаваную заканадаўствам працэдуру доступу да экалагічнай інфармацыі, правапрымяняльная практыка неадназначная.

У рамках даследавання былі зроблены наступныя высновы:

• На жаль, органы выканаўчай улады не ў дастатковай ступені знаёмыя з нормамі аб доступе грамадскасці да экалагічнай інфармацыі.
  Гэта выяўляецца ў незахаванні тэрміна яе прадастаўлення, разглядзе запытаў у адпаведнасці з заканадаўствам аб зваротах грамадзянаў і юрыдычных асобаў, прадастаўленні інфармацыі не ў запытанай форме (напрыклад, замест прадастаўлення копіі пратаколу грамадскіх абмеркаванняў быў дадзены адказ, у якім быў перапісаны змест пратаколу), у адмове прадастаўлення інфармацыі па надуманых прычынах.
• Дзяржаўныя органы Беларусі і іншыя ўладальнікі экалагічнай інфармацыі схільныя трактаваць любую норму абмежавальна і аддаюць перавагу прадастаўленню мінімуму экаінфармацыі або зусім адмаўляць у прадастаўленні такой.
• Cуды не ў поўнай меры гатовы да разгляду спраў у абарону грамадскіх інтарэсаў.
  Застаецца таксама актуальнай праблема доступу грамадскасці да правасуддзя па экалагічных справах. Так, сур'ёзную праблему ўяўляе ўхіленне судоў ад разгляду пэўных катэгорый спраў са спасылкай на непадведамаснасць такіх спраў судам, у той час як заканадаўства не прадугледжвае іншага спосабу вырашэння спрэчкі.

З пазітыўных тэндэнцый можна адзначыць, што значна палепшыўся доступ да інфармацыі аб правядзенні грамадскіх абмеркаванняў. Так, да прыкладу, у 2014 годзе праводзячы даследаванне даступнасці інфармацыі аб правядзенні грамадскіх абмеркаванняў, на сайтах выканкамах былі выяўленыя праблемы з доступам да дадзенай інфармацыі на іх. Аднак цяпер ужо можна казаць пра тое, што сітуацыя значна палепшылася: на сайтах выканкамаў ўжо з'явіліся асобныя раздзелы "Грамадскія абмеркаванні".

У даследаванні юрыстаў «Экадому» ўтрымліваецца шэраг рэкамендацый па паляпшэнні практыкі рэалізацыі права на доступ да экалагічнай інфармацыі.

Папярэднія вынікі даследавання былі прадстаўленыя і абмеркаваныя на пасяджэнні Грамадскага каардынацыйнага экалагічнага савета Мінпрыроды.

Чытайце цалкам выніковы тэкст даследавання з высновамі і рэкамендацыямі.