Блог Паўла Сапелкі: Усе - на кухню
Ілюстрацыя з сайта "БелГазеты"
Юрыст Праваабарончага цэнтра "Вясна" Павел Сапелка ў чарговым выпуску блога "Слова аб праве" ў "БелГазеце" разважае пра свабоду меркаванняў і іх выказвання ва ўмовах выбарчай кампаніі ў Беларусі.
Пагаворым сёння аб свабодзе слова, яна ж - свабода меркаванняў і іх выказвання. Гэта вельмі папулярная свабода: гэта вам не на мітынгі хадзіць ці пікеты арганізоўваць. Што ні дзень, мы аб чымсьці выказваемся, спрачаемся, што-то заяўляем, канстатуем і мяркуем.
Нават у шэрыя гады сацыялістычнага застою, калі адзіным фарматам мітынгу быў "у падтрымку працоўных братэрскага Чагосьці" , а дэманстрацый было дзве: Першамай і 7 лістапада, вербальныя - прыстойныя і не вельмі цэнзурныя - ацэнкі "дасягненняў народнай гаспадаркі" часам пакідалі цесныя кухні.
Нешта з тых часоў, вядома, змянілася. Ужо і памітынгаваць можна, часам нават без рызыкі для здароўя. Дарагавата, праўда: і з дазволам, а тым больш без яго. І таксама пагаварыць можна. Праўда, трэба ведаць: дзе, з кім і аб чым. Інакш - таксама дорага.
Можа, гэта не будзе штраф, як з мітынгамі, дэманстрацыямі і пікетамі, але ўжо дакладна выйдзе дорага. Не так, як у даваенныя гады рэпрэсій, вядома, і ўжо не скончыцца ў "псіхушцы", як у гады росквіту сацыялізму, але новыя "зампаліты" абавязкова знойдуць варыянт, каб растлумачыць: свабоды слова ў нас па-ранейшаму няма.
Горкі і тонкі, інтэлігентні верш - гэта, вядома, не плакат на пікеце з тапкам і крыўднымі словамі, але ўкусіла не менш балюча - не адрасата, спадзяюся, інакш звальненнем тут магло і не абысціся. Хутчэй за ўсё, як гэта назіралася раней з іншымі людзьмі, проста чаша цярпення перапоўнілася: сістэма заўсёды мае межы лаяльнасці. Яна можа дараваць і наяўнасць незалежнага меркавання, і папулярнасць, і адмову ад суботнікаў, і сяброўства ва ўмоўным "БНФ" - пра іншых там і не чулі, мабыць, але дакладна не ўсе адразу.
Не ўсім пашанцавала, як Ганне Севярынец, быць цікавым, запатрабаваным педагогам, літаратарам і грамадскай дзеячкай. Камусьці разам з кантрактам дастаўся інтэрнат, пасада і многае іншае, што робіць жыццё камфортным, і захаваць усё гэта без кантракту немагчыма. Менавіта так фармавалася пустыня, выпаленая зямля вакол дэмакратычных актывістаў ужо на працягу двух дзесяцігоддзяў, менавіта так фармуюцца ўчастковыя камісіі на выбарах: правілы гульні засвоены даўно, а іх парушэнне караецца элегантна і "законна". Гэтак жа законна, як караецца выступ супраць улады на плошчы. Няўхільна і педантычна. Так нам нагадваюць аб тым, што для меркавання, адрознага ад афіцыйнага, ёсць звыклыя і бяспечныя кухні.
Чаго заўсёды не хапала дзяржаве - гэта смеласці прызнаць, што правы і свабоды ў нас парушаюцца. За верш ніхто нікога не пасадзіў і нават звольніў фармальна не за яго, хоць толькі наіўнаму не будзе зразумелая паслядоўнасць падзей, асабліва - у кантэксце палітычных працэсаў, якія адбываюцца. Наогул, з такіх сюжэтаў і фармуецца ўяўленне аб узроўні дэмакратыі ў краіне.
Таму, дарэчы, многія героі падобных гісторый сышлі ў выніку шукаць не працу, а новую радзіму, якой сумленныя прафесіяналы больш патрэбныя нікчэмнасцяў з "правільным" разуменнем законаў.
Блог Паўла Сапелкі: Тры падыходы да шафы
