Камітэт ААН па правах чалавека прыняў шэсць новых рашэнняў па скаргах беларусаў
Кіраўнік гомельскага Цэнтра стратэгічных цяжбаў (ГЦСТ) Леанід Судаленка пракаментаваў рашэнні, прынятыя на апошняй, восеньскай 126-й сесіі Камітэта ААН па правах чалавека па скаргах беларускіх грамадзян.
Парушэнне права на жыццё, права не падвяргацца катаванням, зневажальнаму чалавечую годнасць абыходжанню, права на справядлівае судовае разбіральніцтва, права на мірныя сходы і выказванне меркаванняў - вось пералік разгледжаных прэтэнзій беларусаў да сваёй дзяржавы і ўраду на міжнародным узроўні.
Віталь Лапасаў супраць Беларусі (справа №2269 / 2013 года)
27-га кастрычніка 2012 года гродзенскі актывіст Віталь Лапасаў удзельнічаў у акцыі ў гонар братоў Каліноўскіх у вёсцы Якушоўка, Свіслацкага раёна. На зваротным шляху ўдзельнікам дарогу перагарадзілі машыны супрацоўнікаў ДАІ і міліцыі. На ўдзельнікаў акцыі былі складзены пратаколы аб адміністрацыйным правапарушэнні за ўдзел у несанкцыянаваным масавым мерапрыемстве. Прайшоўшы ўсе ўнутраныя сродкі прававой абароны, актывіст з маёй дапамогай звярнуўся з індывідуальнай скаргай у Камітэт ААН па правах чалавека. Камітэт у гэтай справе палічыў, што пераследуючы постфактум сваіх грамадзян за ўдзел у мірным сходзе, беларускі ўрад парушае іх права на сходы і свабоднае выказванне меркаванняў.
Цяпер беларускі ўрад абавязана даць ахвяры парушэнняў эфектыўныя сродкі прававой абароны, што ўключае ў сябе поўнае пакрыццё шкоды, даць аўтару адэкватную кампенсацыю, а таксама прыняць меры для прадухілення падобных парушэнняў у будучыні. Камітэт зноў заявіў, што Беларусі варта перагледзець сваё заканадаўства ў адпаведнасці з яго абавязальніцтвамі, у прыватнасці, Закон аб масавых мерапрыемствах і рашэнне Свіслацкага райвыканкама, якія былі ўжытыя ў справе.
«Я вёў па гэтай справе ад імя аўтара камунікацыю паміж Камітэтам і беларускім урадам і скажу, што аналагічных спраў па нашай краіне ўжо больш за чатыры дзясяткі. У бягучым годзе нацыянальны закон аб масавых мерапрыемствах сапраўды быў зменены, аднак мы, праваабаронцы, заяўляем, што практыка яго прымянення зноў і зноў прыводзіць да новых парушэнняў свабоды мірных сходаў і выразе меркаванняў», - адзначае Л. Судаленка.
Анатоль Букас супраць Беларусі (справа №2315/2013 года)
Галоўны рэдактар недзяржаўнага выдання «Барысаўскія навіны» Анатоль Букас ў 2012 годзе быў зарэгістраваны кандыдатам у дэпутаты нацыянальнага парламента. Пасля выбарчая камісія адмяніла яго рэгістрацыю па прычыне няўказання ў дэкларацыі аб даходах і маёмасці выручанай сумы ад продажу аўтамабіля.
Неатрымаўшыйся кандыдат звярнуўся са скаргай у ЦВК, а пасля ў Вярхоўны суд, які адмовіў яму ў разглядзе скаргі, паказаўшы, што Выбарчы кодэкс дае права на зварот у суд толькі ў выпадку адмовы ў рэгістрацыі кандыдата (непадведамаснасць справы суду).
Камітэт ААН у гэтай справе ўстанавіў факт парушэння права аўтара на справядлівае судовае разбіральніцтва, палічыўшы, што дзяржава не забяспечыла разгляд прэтэнзій аўтара ў судзе. Тут паказалі, што стаўшы ўдзельнікам Міжнароднага пакта аб грамадзянскіх і палітычных правах, Беларусь узяла на сябе абавязак забяспечваць усім эфектыўныя сродкі прававой абароны, чые правы па пакту былі парушаныя.
Зараз дзяржава абавязана забяспечыць яму разумныя кампенсацыі за дапушчанае парушэнне, не дапускаць падобных парушэнняў у будучыні і на працягу 180 дзён праінфармаваць Камітэт аб выкананні ААНаўскага рашэння. Беларусі таксама прапаноўваецца апублікаваць прынятае рашэнне і забяспечыць яго шырокае распаўсюджванне на афіцыйных мовах дзяржавы.
«Гэтая справа з'яўляецца ўнікальным, паколькі ўпершыню разгледжана нацыянальная праблема аб непадведамаснасці грамадзянскіх скаргаў і пазоваў агульным судам. Наша краіна ўзяла на міжнародным узроўні абавязацельствы і абавязаная развіваць магчымасці судовай абароны грамадзян, а не хавацца ад найбольш вострых пытанняў пад шыльду "непадведамаснасці". Рэкамендую кожнаму, каму будуць адмаўляць ва ўзбуджэнні справы ў судзе, спасылацца на гэты кейс - «Анатоль Букас супраць Беларусі», - пракаментаваў справу Л. Судаленка.
Фёдар Мірзаянаў супраць Беларусі (№2434 / 2014)
Студэнт БДУ Фёдар Мірзаянаў у 2010 годзе быў арыштаваны за ўдзел у акцыі, якая прайшла ў Мінску 19 снежня акцыі пратэсту супраць фальсіфікацый на выбарах прэзідэнта Беларусі. Суд прысудзіў яму 15 сутак арышту. У 2011 года актывіст быў арыштаваны паўторна, яму было прад'яўленае абвінавачванне па артыкуле "Масавыя беспарадкі". Ён быў асуджаны на тры гады калоніі ўзмоцненага рэжыму. Пакаранне адбываў у ВК "Воўчыя норы". Вядомай праваабарончай арганізацыяй "Міжнародная амністыя" быў прызнаны вязнем сумлення. Быў вызвалены 13 верасня 2011 года.
У гэтай справе Камітэт па правах чалавека ўстанавіў парушэння права палітвязня не падвяргацца зневажальнаму чалавечую годнасць абыходжанню, права на справядлівае судовае разбіральніцтва, права на мірныя сходы і выказванне меркаванняў.
Беларускі ўрад абавязаны даць аўтару эфектыўны сродак абароны, у прыватнасці, прыняць належныя меры для перагляду асуджэнне аўтара і даць яму адэкватную кампенсацыю, уключаючы пакрыццё любых панесеных судовых выдаткаў або іншых пошлін, а таксама належных мер задавальнення. Дзяржава таксама абавязана прыняць усе неабходныя меры для прадухілення паўтарэння падобных парушэнняў у будучыні.
«У гэтай справе касацыйная скарга аўтара была разгледжана ў яго адсутнасць, што з'яўляецца безумоўнай парушэннем права на справядлівае судовае разбіральніцтва. Аўтару ўдалося даказаць, што ўтрыманне яго пад вартай з'яўлялася ўніжаючым чалавечую годнасць абыходжаннем. Аўтар быў арыштаваны падчас мірнага сходу, такім чынам парушаныя яго правы не толькі на сход, але і на свабоднае выказвання свайго меркавання», - прокомментирвоал кейс Л. Судаленка.
Уладзімір Някляеў супраць Беларусі (справа №2383 / 2014)
У кастрычніку 2010 года аўтар зарэгістраваўся ў якасці кандыдата на прэзідэнцкіх выбарах, прызначаных на 19 снежня 2010 года, разам з дзевяццю іншымі кандыдатамі, уключаючы прэзідэнта Беларусі Аляксандра Лукашэнкі. У дзень выбараў аўтар быў збіты на вуліцы ў прысутнасці супрацоўнікаў ДАІ невядомымі і змешчаны ў ізалятар КДБ, дзе па яго сцвярджэннях, да яго ўжываліся катаванні.
Камітэт прыняў да ведама зацвярджэнне аўтара пра тое, што ён падвергнуўся катаванням або жорсткаму, бесчалавечнаму прыніжаючае годнасць зварот, калі ён быў збіты групай невядомых нападнікаў, апранутых у чорную форму. Няма ніякіх пацверджанняў на тое, што сам аўтар ўяўляў пагрозу для іншых, калі яго збівалі. Камітэт таксама адзначыў, што супрацоўнікі ДАІ, якія бралі ўдзел у гэтых падзеях, паказалі, што мужчыны ў чорнай форме належалі паліцыі. Па словах аўтара, супрацоўнікі ДАІ выконвалі загады тых, хто нападаў.
Камітэт у гэтай справе прызнаў беларускі ўрад адказным за прымяненне катаванняў да аўтара, дзяржава абавязана, сярод іншага, выплаціць экс-кандыдату ў прэзідэнты належную кампенсацыю і правесці эфектыўнае расследаванне яго збіцця невядомымі, а таксама распачаць крымінальную справу ў дачыненні да вінаватых асоб. Рэспубліка Беларусь таксама прызнана адказнай за парушэнні права аўтара на ўдзел у мірным сходзе, на якім не змог прысутнічаць аўтар пасля збіцця і яго фактычнага выкрадання з бальніцы.
«У гэтай справе аўтару ўдалося даказаць бяздзейнасць супрацоўнікаў ДАІ падчас напад на яго невядомымі. Больш за тое, дзяржава не расследавала той факт, што як раз гэтыя невядомыя і аддавалі каманды гэтым супрацоўнікам ДАІ. Па гэтай прычыне Камітэт прыйшоў да высновы аб правядзенні стараннага расследавання на нацыянальным узроўні для прыцягнення вінаватых да крымінальнай адказнасці», - падкрэсліў Л. Судаленка.
Сяргей і Аляксей Івановы супраць Беларусі (справа №2655 / 2015)
Жыхар Рэчыцы, Гомельскага рэгіёну Сяргей Іваноў скардзіўся ў Камітэт па правах чалавека на прысуд да смяротнага пакарання роднага брата Аляксея Іванова. Нягледзячы на той факт, што Камітэт ААН прасіў беларускі ўрад не прыводзіць смяротны прысуд у выкананне да моманту разгляду скаргі асуджанага, яго расстралялі.
Камітэт ААН ўстанавіў парушэнне права пакаранага на жыццё, на парушэнне прэзумпцыі яго невінаватасці, права на абарону, права на справядлівае судовае разбіральніцтва. Дзяржава абавязана прыняць усе меры, неабходныя для прадухілення аналагічных парушэнняў у будучыні. Беларускаму ўраду варта перагледзець сваё заканадаўства аб смяротным пакаранні, якое было ўжыта ў гэтай справе. Справа ў Камітэце па правах чалавека вёў праваабаронца Андрэй Палуда.
«У кейсах, звязаных са смяротным пакараннем, наш урад ўпарта працягвае займаць пазіцыю ігнаравання тых мер тэрміновага характару, пра якія дзяржава заўсёды просіць Камітэт. Пазіцыю сваёй дзяржавы ў пытанні смяротнага пакарання лічу пройгрышнай, накіраванай на выдаленне нашай краіны ад сяброўства ў Радзе Эўропы, а беларусаў ад магчымасці падачы скаргаў у Еўрапейскі Суд па правах чалавека», - падкрэсліў Л. Судаленка.
Алесь Кіркевіч супраць Беларусі (справа №2902 / 2016)
Журналіст польскага спадарожнікавага тэлеканала «Белсат» Алесь Кіркевіч скардзіўся ў Камітэт ААН па правах чалавека на адміністрацыйны пераслед, звязанае з яго працай на замежны сродак масавай інфармацыі.
Камітэт ААН прыняў рашэнне аб спыненні разгляду дадзенай справы ў сувязі са стратай кантактаў з аўтарам.
«У цяперашні час вядома пра 310 індывідуальных скаргаў беларусаў, зарэгістраваных у Камітэце ААН па правах чалавека і, на жаль, выпадкі страты кантактаў з аўтарам не адзінкавыя. Вельмі шкада, што па такой важнай для беларускіх журналістаў фрылансераў тэме справа не была даведзена да канца. Тым не менш, толькі ў мяне на камунікацыі з Камітэтам і беларускім урадам знаходзіцца каля дзясятка такіх спраў, так што і ў пытанні супрацоўніцтва з замежнымі СМІ хутка будзе першае рашэнне Камітэта ААН», - падвёў рысу Л. Судаленка.
