47 пацярпелых з дапамогай праваабаронцаў звярнуліся ў Камітэт супраць катаванняў
Лагатып Камітэта супраць катаванняў ААН
Праваабарончы цэнтр "Вясна" і Беларускі Хельсінкскі Камітэт накіравалі ў інтарэсах 47 пацярпелых на мірных акцыях пратэсту зварот у Камітэт супраць катаванняў ААН аб правядзенні расследавання па факце сістэматычнага прымянення катаванняў на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь.
Заяўнікамі Камітэту прадастаўленыя доказы, што на працягу некалькіх дзён, пачынаючы з 9 жніўня, па ўсёй краіне супрацоўнікамі праваахоўных органаў Рэспублікі Беларусь у розных установах праваахоўнай сістэмы (як у ходзе затрымання, так і ў перыяд утрымання затрыманых грамадзян) здзяйсняліся дзеянні, якімі грамадзянам наўмысна прычыняўся моцны боль, а таксама фізічныя і маральныя пакуты, што выявіліся ў прычыненні цялесных пашкоджанняў рознай ступені цяжкасці і нанясенні псіхалагічных траўмаў.
Праваабаронцы адзначаюць, у адпаведнасці з ч. 1 арт. 1 Канвенцыі супраць катаванняў і іншых жорсткіх, бесчалавечных ці прыніжаючых чалавечую годнасць відаў абыходжання і пакарання «катаванне» азначае любое дзеянне, якім якой-небудзь асобе наўмысна наносіцца моцны боль альбо пакута, фізічная або маральнае (характар дзеянняў), каб пакараць яе за дзеянне, якое яна зрабіла ці ва ўчыненні якога яна падазраецца, а таксама запалохаць ці прымусіць яе, або па любой прычыне, заснаванай на дыскрымінацыі любога характару (матыў дзеянняў), калі такі боль або пакуты прычыняюць дзяржаўнай службовай асобай або іншай асобай, што выступае ў афіцыйнай якасці, ці з іх ведама або маўклівай згоды (суб'екты прымянення катаванняў).
Характар дзеянняў
Шматлікія сведчанні пацярпелых указваюць на тое, што іх падвяргалі катаванням і жорсткаму, бесчалавечнаму і зневажальнаму чалавечую годнасць абыходжанню, у тым ліку: абражалі, збівалі дубінкамі, катавалі, прычынялі цялесныя пашкоджанні (пераломы, раненні, шырокія гематомы), білі электрашокерамі і гумовымі кулямі, распылялі газ з балончыкаў у замкнёных прасторах з грамадзянамі, якія знаходзяцца ў іх, прымушалі гадзінамі стаяць у распранутым выглядзе на каленях на асфальце, пагражалі прымяненнем зброі, сэксуальным гвалтам, пазбаўлялі сну, сродкаў гігіены, ежы і вады, адмаўлялі ў аказанні медыцынскай дапамогі і прадастаўленні неабходных медыкаментаў і г. д.
Акрамя таго, затрыманыя ўтрымліваліся ў нечалавечых умовах: у камерах, разлічаных на 4-6 чалавек, змяшчалася да 40 чалавек адначасова, у тым ліку грамадзяне з пацверджаным вірусам COVID-19.
Да пацярпелых таксама масава ўжываліся меры псіхалагічнага ціску: прымус выканання Дзяржаўнага гімна Рэспублікі Беларусь і бесперапыннага выкрыквання лозунгаў, патрабаванні ўстаць на калені, патрабаванні прызнаць лаяльнасць і перавагу дзеючай улады і праваахоўных органаў, абразы на глебе палітычных поглядаў і інш.
Многія пацярпелыя пасля былі дастаўленыя для аказання медыцынскай дапамогі ва ўстановы аховы здароўя (некаторыя ў вельмі цяжкім стане). Вялікай колькасці затрыманых пасля вызвалення спатрэбілася дапамога псіхолагаў і псіхатэрапеўтаў.
Матывы дзеянняў
Матывамі сістэматычных катаванняў, якія мелі месца на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь, з'яўляліся:
- пакаранне за здзяйсненне грамадзянамі дзеянняў палітычнага характару: галасаванне за альтэрнатыўнага кандыдата ў Прэзідэнты Рэспублікі Беларусь, нашэнне белых бранзалетаў, якія сімвалізуюць галасаванне за альтэрнатыўнага кандыдата, а таксама іншай сімволікі, якая не супярэчыць дзеючаму заканадаўству Рэспублікі Беларусь, удзел у мірных мітынгах і пратэстах супраць фальсіфікацыі выбараў;
- запалохванне затрыманых грамадзянаў з мэтай прадухілення выказвання апошнімі свайго меркавання адносна факту фальсіфікацыі мінулых выбараў Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь і з мэтай спынення далейшага ўдзелу такіх грамадзянаў у мірных мітынгах і пратэстах.
Суб'екты прымянення катаванняў
Ужыванне катаванняў на тэрыторыі краіны ажыццяўлялася службовымі асобамі і іншымі асобамі, якія выступалі ў афіцыйнай якасці, і дзеянні дадзеных асобаў відавочна былі санкцыянаваныя дзеючай уладай Рэспублікі Беларусь, паколькі:
- затрыманні праводзіліся супрацоўнікамі праваахоўных органаў;
- затрыманні былі задакументаваныя ў выглядзе працэсуальных дакументаў супрацоўнікамі АУС.
"З улікам вышэйпададзенага звяртаемся да Камітэта супраць катаванняў з просьбай правесці расследаванне па факце сістэматычнага прымянення катаванняў на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь у парадку працэдуры, прадугледжанай артыкулам 20 Канвенцыі супраць катаванняў і іншых жорсткіх, бесчалавечных або прыніжаючых чалавечую годнасць відаў звароту і пакарання", - адзначаецца ў калектыўным звароце праваабаронцаў і пацярпелых.
Акрамя таго, на думку заяўнікоў, зварот можа быць дадаткова разгледжаны на прадмет наяўнасці ў дзеяннях асобаў, якія ўжывалі катаванні, прыкмет злачынстваў супраць чалавечнасці, вызначаных у арт. 7 Рымскага статута Міжнароднага крымінальнага суда:
|
У адпаведнасці з часткай 1 артыкула 7 Рымскага статута «злачынства супраць чалавечнасці» азначае любое з наступных дзеянняў, калі яны здзяйсняюцца ў межах шырокамаштабнага ці сістэматычнай нападу на любых грамадзянскіх асобаў, калі такі напад здзяйсняецца свядома: <...> e) заключэнне ў турму ці іншае жорсткае пазбаўленне фізічнай свабоды ў парушэнне асноватворных нормаў міжнароднага права; f) катаванні < ... > k) іншыя бесчалавечыя дзеі аналагічнага характару, якія выяўляюцца ў наўмысным прычыненні моцных пакутаў ці сур'ёзных цялесных пашкоджанняў або сур'ёзнай шкодзе псіхічнаму або фізічнаму здароўю. |
Рэспубліка Беларусь не з'яўляецца ўдзельнікам Рымскага статута. Аднак, Міжнародны крымінальны суд можа ажыццяўляць сваю юрысдыкцыю ў дачыненні да якога-небудзь злачынства, калі сітуацыя, пры якой былі здзейсненыя адно або некалькі такіх злачынстваў, перадаецца Пракурору Саветам Бяспекі ААН, што дзейнічае на падставе главы VII Статута Арганізацыі Аб'яднаных Нацый, якая з'яўляецца абавязковай і юрыдычна сапраўднай ва ўсіх дзяржавах.
У сувязі з гэтым заяўнікі просяць Камітэт перадаць калектыўны зварот Савету Бяспекі ААН для наступнай перадачы ім сітуацыі з масавым прымяненнем катаванняў у Беларусі Пракурору.
Паколькі Міжнародны крымінальны суд разглядае сітуацыю, калі вычарпаныя ўсе ўнутрыдзяржаўныя спосабы абароны, у калектыўным звароце ўказваецца на наступнае:
"Паводле фактаў ужывання катаванняў і незаконнага затрымання пацярпелымі грамадзянамі падаваліся шматлікія скаргі і заявы аб распачынанні крымінальных спраў у дачыненні да асобаў, якія ўжывалі катаванні. Разам з тым ні адна крымінальная справа ў дачыненні да вінаватых асобаў праваахоўнымі органамі на сённяшні дзень не ўзбуджаная. Мяркуем, гэта робіцца наўмысна па ўказанні дзеючай улады Рэспублікі Беларусь. У выніку грамадзяне краіны не маюць магчымасці выкарыстоўваць спосабы абароны, прадугледжаныя дзейным заканадаўствам, і вымушаныя разлічваць выключна на механізмы, прадугледжаныя міжнароднымі дамовамі".
Праваабаронцы і пацярпелыя просяць Камітэт супраць катаванняў разгледзець зварот у максімальна аператыўныя тэрміны, бо ў краіне працягваюцца сістэматычныя затрыманні ўдзельнікаў мірных пратэстаў, іх незаконнае і неналежнае ўтрыманне ў месцах ізаляцыі.
"Вясна" працягвае збор і дакументаванне фактаў катаванняў у Беларусі
