Блог Алеся Бяляцкага: Турма. Забытыя людзі. Гісторыя: XXIII. ПАЎЛАВІЧ
Як толькі я патрапіў у “хату” №15, яшчэ пры першым знаёмстве зьвярнуў увагу на свайго ніжняга суседа па шканары.
“Ігар”, – назваўся ён.
Цёмнавалосы, з адбеленым за месяцы бяз сонца і сьвежага паветра тварам, коратка падстрыжаны вожыкам, з акуратнымі вусамі, у трэніках і масьцерцы, згорблены, бо няма дзе разьвярнуцца ў цесным камерным катуху, а можа і ад цяжару турботаў, дзесьці маіх гадоў. На першы погляд ён выглядаў моцна прыбітым жыцьцём чалавекам. Сукамернікі зьвярталіся да яго на Вы, хоць тут гэтак не прынята, бо “у турме ўсе роўныя”.
- Генерал Ігар Азаронак
Паўлавіч, так клікалі яго па бацьку, на волі быў цэлым генерал-маёрам, камандуючым ваенна-паветранымі сіламі і супрацьпаветранай абаронай Беларусі, начальнікам над усімі самалётамі і ракетамі. Сядзеў ён з канца 2010 году, патрапіў у СІЗА як раз перад Плошчай, затрымалі яго як быццам бы за хабар. Гадзінамі ён маўчаў, ляжаў, падкурчыўшы ногі, бо нара была малая для яго росту, амаль штодзень пісаў скаргі і хадайніцтвы, спрабуючы аблегчыць сваю долю.
Бацькі Ігара былі беларусамі, і сам ён лічыў сябе беларусам, хоць і рос ў Расіі. Нарадзіўся ў Чалябінску, там жа скончыў школу, далей у Расіі –ваенную авіяцыйную вучэльню, служыў перад развалам Савецкага Саюзу ў Літве, затым у Беларусі. Калі ўтварылася беларускае войска, вучыўся ў расійскай вайсковай акадэміі, затым працягнуў службу ў нас. Ізноў паслалі яго ўжо з беларускага войска вучыцца ў акадэмію генштаба Расіі, і ў 42 гады ён даслужыўся да генерала. Зь ім у мяне былі зацятыя спрэчкі наконт беларушчыны і будучага Беларусі.
– Прадукт лукашызму! – у запале спрэчкі крычаў я яму.
– Ну ты, Алесь, і нацыяналіст! – ў адказ крычаў генерал.
Спрэчкі нашыя былі старыя як сьвет і вяліся вакол найважнейшага пытаньня – незалежнасьці Беларусі. Якраз тады Мядзьведзеў, Лукашэнка і Назарбаеў падпісвалі дэклярацыю аб эканамічнай інтэграцыі.
– Здае незалежнасьць, гад, – з горыччу казаў я. – Разумею, што Казахстану няма куды дзявацца: Туркменістан, Узбекістан, Кыргызстан, Кітай – на поўдні і на ўсходзе яго суседзі. Для іх уся еўрапейская цывілізацыя праз Расію ідзе, усе шляхі, хоць зараз і гэта не праблема. Грузія паказала, як можна абыйсьціся і без рускай мовы, і без Расіі. Праз нейтральную англійскую ім адчыніўся ўвесь сьвет. А нам на халеры патрэбны ўвесь гэты расійскі бардак? Зусім побач, на захадзе ўжо пачынаецца сапраўдная Еўропа, і, што надзвычай важна, Ігар Паўлавіч, у нашай сітуацыі, незалежныя суды!
Ігар, як мабыць і ўсе нашыя генералы, без Расіі ўвогуле ня бачыць будучыні Беларусі. Еўропа для яго – гэта неабароненасьць годнасьці кожнага грамадзяніна, а НАТА – патэнцыйны агрэсар. Беларуская ж дзяржаўнасьць – хутчэй гістарычны казус. Гэта злуе мяне. Ігар дзесьці і тэатральна, з улікам таго, што Валодзя прыкладае вуха да нашых дыскусіяў, падхвальвае Лукашэнку. Што да свайго галоўнакамандуючага, Ігар імкнецца быць падкрэсьлена лаяльным.
– Які пахан, такія і генералы! — саркастычна адзначаю я.
Мне ні дзеля Валодзі, ні дзеля праслушкі хваліць Луку не выпадае.
– Вам толькі сьвісьне Крэмль, прапануе расійскія армейскія аклады, як вы адразу ўсю Беларусь са шлоньнем здасьцё! Пацешнае войска, маць вашу так!
Паўлавіч пытаецца, ці я служыў.
– Служыў, – адказваю, – паўтары гады. Спачатку “за”, а потым “пад” Сьвярдлоўскам. Пад канец службы ледзь не патрапіў на афіцэрскія курсы ў вучэбку ў Чэбаркуль, каля твайго Чалябінску.
Паўлавіч матляе галавой: ведае ён, дзе гэты Чэбаркуль.
– Ледзь адкруціўся і выйшаў з войска радавым. З чыстымі пагонамі і чыстым сумленьнем, – сьмяюся я.
Дрымучае русафільства ў Ігара суседнічае з нечаканым для мяне патрыятызмам. Распавядае, як на экскурсіі ў Вільні паспрачаўся з экскурсаводкай, якая назвала Вялікае княства Літоўскае дзяржавай літоўцаў, і доўга даказваў ёй, што беларусы там былі далёка не апошнія, ды і ўвогуле літоўцы вымушаныя былі пісаць па-беларуску, бо ня мелі сваёй пісьмовасьці.
– Каб ты так маскалям расказваў пра Аршанскую бітву, – падколваю яго я.
Паўлавіч ня глупы, умее слухаць, і я пастаянна гружу яго разнастайнай беларускай фактурай. Урэшце, ад мяне ён вучыцца і беларускай мовы.
– Я ж з табой, Паўлавіч, размаўляю як з дзіцём неразумным, – цьвялюся зь яго я, – кажу павольна, без надта складаных слоў, прывыкай.
Зьмену жыцьцёвых варункаў Ігар перажываў цяжка. Можна зразумець. Толькі як камандаваў усімі самалётамі і СПА, тысячы чалавек былі ў падпарадкаваньні, цяжкая і адказная служба была для яго галаўней за ўсё, а за хвіліну стаў “галімым зэкам”. Разважаў:
“Мабыць занадта рана стаў генералам і камандуючым. Па маёй сьпецыяльнасьці гэта – вышэйшая пасада, далей ужо няма куды расьці. Чатыры гады ўжо камандуючым праслужыў, разслабіўся”.
Ад яго навучыўся я працаваць з паперамі, калі рыхтаваўся да суда. У Паўлавіча, старога штабіста, усё было расьпісана да апошняй літары. Кожны дзень ён мадзеў над дакументамі: скаргі, звароты, атрыманыя на іх адказы. Ён пісаў іх дзясяткамі, як штабныя загады і распараджэньні на службе. Пасьля абеду, звычайна, мы сьпім, адпачываем, а Паўлавіч сядзіць за “абшчаком”, нешта піша. Вір папераў у яго быў пастаянны, і сядзеў ён за імі па некалькі гадзінаў штодзень.
Я ж першыя месяцы да сваіх папер амаль не дакранаўся – ня бачыў сэнсу. Усе скаргі па маёй справе прафесійна пісаў адвакат: на зьмену меры ўтрыманьня, на абвінавачваньне і гэтак далей. І ўсе яны, як і трэба было чакаць, сканчаліся нічым. Адзінае, што да суда я напісаў, дык гэта прозьбу забясьпечыць мяне крымінальным і крымінальна-працэсуальным кодэксамі на беларускай мове. На гэта мне адказалі, што я маю магчымасьць атрымаць кампутарны аўтаматычны пераклад з прававой базы, якая ёсьць у СІЗА… Фарысеі! Ні да опера ж мне было ісьці, прасіць гэтыя калдырныя гуглаўскія пераклады.
Перад судом я ўзяў з Паўлавіча прыклад і ўзяўся за розум: закінуў ангельскую, якую тут падвучваў штодзённа, кінуў чытаньне кніжак і два тыдні рыхтаваўся з дня ў дзень: пакуль усе матэрыялы справы, усе мае аргументы і магчымыя выпады пракурорскага не ляглі ў ясную для мяне схему.
За “абшчак” я не спускаўся, днямі ляжаў на сваёй “пальме” і крэмзаў асадкай у сшытку, а перад самым судом перапісаў усе свае зацемкі і апошняе слова на чыстыя аркушы, седзячы ўжо за сталом.
Яшчэ зусім нечакана дапамог ён мне ўважлівым стаўленьнем да свайго здароўя. Пры штодзённым абходзе Паўлавіч заўсёды просіць у медсястры для сябе якія-небудзь таблеткі. Па ягоным прыкладзе тое ж раблю і я. Асьпірын, кетатыфен, валяр’янка – мой набор. Першы месяц пастаянна ад недахопу кіслароду баліць галава. Медсястра дае па адной таблетцы. Прашу Макса, каб узяў наступным разам на сябе і аддаў мне, на запас. Такім чынам ствараю сабе “заначку”. Ціск у мяне як у касманаўта, але ж вось, бяссоньне. Пасьля кетатыфену сьплю кожную ноч безпрабудна аж да пад’ёму, як пшаніцу прадаўшы.
Зь ягонай парады пабываў я на абсьледваньні ў бальнічцы, у выніку атрымаў запіс у турэмную картку наконт майго нягеглага зроку. У бабруйскай калоніі гэты запіс моцна дапаможа мне. Адкуль жа мне было ведаць, як важныя ў калоніі будуць любыя зьвесткі пра твае хваробы. З менскай паліклінікі, да якой я прымацаваны, выпіску пра мае хваробы, як высьветлілася, атрымаць было цяжка. Як толькі ў рэгістратуры даведаліся, што выпіска для калоніі, так адразу і пачалі тармазіць. Натальлі ўдалося атрымаць выпіску не адразу і з боем. Таму я ня раз згадаю Паўлавіча добрым словам.
Па прыкладзе Паўлавіча я пачынаю піць вітаміны і гліцын.
“Карысны для памяці ў нашым узросьце”, – кажа Ігар.
Я п’ю – і сапраўды мне здаецца, што памяць мая пачынае ясьнець, і я ўспамінаю такія ранейшыя, даўнішнія рэчы, дэталі, эпізоды з майго жыцьця, да якіх ніколі б не дайшло на волі. І ў той жа час, амаль імгненна забываю ўсе паролі, якім пароліў ноўтбук і флэшкі, забываюся на ўсе нумары тэлефонаў, апроч жончынага нумара. Ці то сіла лекаў працуе, ці то мозг сам вызваліўся ад штодзённых клопатаў і памяць пасьвяжэла, ня ведаю.
Блог Алеся Бяляцкага: Турма. Забытыя людзі. Гісторыя: XXII. МАКС
* Адказнасць за змест тэкстаў, як і за правапіс і пунктуацыю, нясуць выключна аўтары блогаў
