Суд адмовіўся задаволіць скаргу Аляксандра Пыльчанкі, якога пазбавілі ліцэнзіі адваката

23-24 снежня ў судзе Маскоўскага раёна Менска прайшло асноўнае пасяджэнне па разглядзе скаргі абаронцы палітвязняў Марыі Калеснікавай і Віктара Бабарыкі Аляксандра Пыльчанкі, ліцэнзію на ажыццяўленне адвакацкай дзейнасці якога Мінюст спыніў 16 кастрычніка. Суд адмовіўся задаволіць скаргу, пакінуўшы рашэнне Мінюста ў сіле.

Праваабарончы цэнтр "Вясна" сачыў за пасяджэннем і прапануе яго падрабязны агляд.

Нагадаем, што ў судзе разглядалася скарга на рашэнне Мінюста, прынятае ў сувязі з інтэрв'ю А. Пыльчанка. Ён даў яго 14 жніўня 2020 года пасля таго, як краіна даведалася пра факты прымянення масавага гвалту ў дачыненні да пратэстоўцаў супраць вынікаў прэзідэнцкіх выбараў 9 жніўня, катаванняў у аддзелах унутраных спраў і ізалятарах, ужытых да затрыманых 9-13 жніўня, судовых разбіральніцтваў, якія праводзіліся ў ізалятарах у тыя ж дні. У інтэрв'ю Пыльчанка адказаў на пытанні аб тым, якія дзеянні могуць распачаць службовыя асобы дзяржавы ў сувязі з гэтымі падзеямі.

У ходзе папярэдняга пасяджэння, якое адбылося 26 лістапада, якая старшынюе па справе Іна Ялавая абавязала Мінюст даць суду пісьмовае абгрунтаванне прынятага рашэння да 10 снежня.

У судовым пасяджэнні 23 і 24 снежня ўдзельнічалі пазбаўлены ліцэнзіі адвакат з трыццацігадовым стажам, старшыня Мінскай гарадской калегіі адвакатаў з 2010 па 2012 гг. Аляксандр Пыльчанка, яго прадстаўнікі — адвакаты Яўген Пыльчанка, Дзмітрый Лаеўскі і Наталля Мацкевіч, прадстаўнікі Міністэрства юстыцыі Дзіяна Падлеская, якая ўзначальвае ўпраўленне адвакатуры і ліцэнзавання юрыдычнай дзейнасці, і супрацоўніца гэтага ўпраўлення Алена Шаўчонак.

У пачатку судовага пасяджэння адвакат Дзмітрый Лаеўскі заявіў хадайніцтва аб вядзеньні пратаколу з адлюстраваннем усіх задаваных пытанняў прадстаўнікам Мінюста. Суддзя Іна Ялавая заяўленае хадайніцтва задаволіла.

Нагоды і падставы

Прадстаўнік Мінюста Алена Шаўчонак дала тлумачэнні дзяржоргана па факце спынення дзеяння ліцэнзіі адваката А. Пыльчанка. Як было агучана і ў ходзе папярэдняга пасяджэння, прэтэнзіі да Аляксандра Пыльчанкі паўсталі ў сувязі з выказваннямі аб тым, што "Генпракурор павінен адхіліць кіраўніка МУС, яго намеснікаў і начальніка ІЧУ ад выканання сваіх абавязкаў да ўстанаўлення іх дачынення або недатычнасці да таго, што адбылося, старшыні Следчага камітэта неабходна спыніць усе крымінальныя справы, узбуджаныя ў дачыненні да ўдзельнікаў перадвыбарнай кампаніі і вызваліць іх з-пад варты, старшыня Вярхоўнага суда павінен унесці пратэст па ўсіх адміністрацыйных справах, вызваліўшы затрыманых, МУС і Мінабароны павінны раззброіць і блакаваць воінскія падраздзяленні, службоўцы якіх масава ўжывалі катаванні да мірнага насельніцтва". Прадстаўніца паведаміла, што кваліфікацыйная камісія пры Міністэрстве юстыцыі палічыла выказванні некампетэнтнымі альбо няпоўнымі ў частцы агучаных адвакатам паўнамоцтваў службовых асоб, паколькі яны нібыта альбо не прадугледжаныя заканадаўствам альбо названыя без указання істотных умоў іх ажыццяўлення. Напрыклад, на думку прадстаўнікоў Мінюста, варта было сказаць, што старшыня Следчага камітэта павінен спыніць крымінальныя справы "пры наяўнасці нагод і падстаў". Паводле высноваў Мінюста, выказванні ўводзяць грамадскасць у зман. Акрамя таго, Мінюст палічыў, што некаторыя выказванні Пыльчанкі "фактычна заклікаюць да супрацьпраўных дзеянняў". Выкладзеныя прэтэнзіі Мінюста абумовілі яго ацэнку інтэрв'ю Пыльчанка як дзеянні, дыскрэдытуе званне адваката і адвакатуру.

Таксама прадстаўнік Мінюста патлумачыла, як праходзіла пасяджэнне кваліфікацыйнай камісіі, на якім прымалася заключэнне аб спыненні ліцэнзіі: перад кожным членам камісіі была рабочая тэчка, у якой быў тэкст каментара Аляксандра Пыльчанкі tut.by, матэрыял АНТ, дзе гэты каментар падвергнуўся крытыцы супрацоўнікам тэлеперадачы, і пісьмовыя тлумачэнні адваката ў адрас Менскай гарадской калегіі адвакатаў. На паседжанні зачыталі матэрыялы, пасля чаго запрасілі даць тлумачэнні Аляксандра Пыльчанкі, які выказаў сваю кропку гледжання. Затым члены камісіі задавалі пытанні адвакату. У ходзе галасавання Аляксандр Пыльчанка знаходзіўся за дзвярыма, а трое яго прадстаўнікоў-адвакатаў, нягледзячы на наяўнасць натарыяльных даверанасцяў і заявы самога Аляксандра Пыльчанкі, першапачаткова не былі дапушчаныя на пасяджэнне кваліфікацыйнай камісіі.

Прадстаўнікі А. Пыльчанкі задалі пытанні, на якія адказала прадстаўнік Мінюста Дзіяна Падлеская. Агляд пытанняў адвакатаў і адказаў прадстаўніка дзяржоргана прадстаўлены ў прымацаваным дакуменце ў канцы матэрыялу.

Дадаткі да скаргі і хадайніцтвы

Адвакаты Аляксандра Пыльчанкі Зміцер Лаеўскі, Яўген Пыльчанка і Наталля Мацкевіч пасля зададзеных пытанняў абвясцілі дадаткі да скаргі, якія датычацца наступных аспектаў абскарджання неправамернага рашэння:

• Рашэнне Мінюста аб спыненні ліцэнзіі Пыльчанка з'яўляецца неабгрунтаваным і неправамерным, паколькі ў ім не прыведзены падставы і факты, якія пацвярджаюць здзяйсненне Пыльчанка правіны, не сумяшчальнага са званнем адваката.
• Рашэнне Міністэрства юстыцыі ад 16.10.2020 таксама з'яўляецца незаконным, паколькі парушае канстытуцыйнае права на свабоднае выказванне меркавання ў адсутнасць якіх-небудзь устаноўленых Законам абмежаванняў.
• Заключэнне кваліфікацыйнай камісіі і рашэнне Міністэрства юстыцыі не ўтрымлівае канкрэтных выказванняў, якія былі ацэненыя як некампетэнтныя, і не пазначана, па якіх прыкметах ім дадзена такая ацэнка. Пры гэтым аналіз інтэрв'ю Пыльчанка сведчыць аб тым, што ўсе яго выказванні адпавядаюць заканадаўству.
• Рашэнне Мінюста заснавана на нарматыўным прававым акце — палажэнні аб ліцэнзаванні асобных відаў дзейнасці, якой не адпавядае Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь у той частцы, што надзяляе ліцэнзуючы орган — Міністэрства юстыцыі — паўнамоцтвамі прыняцця рашэння аб спыненні дзеяння ліцэнзіі на права заняткі адвакацкай дзейнасцю за здзяйсненне правін, не сумяшчальных са званнем адваката. Дадзенае паўнамоцтва не сумяшчальна з прынцыпам незалежнасці адвакатуры і адвакатаў і стандартамі справядлівага суда, якія закладзены ў Канстытуцыі і Міжнародным пакце аб грамадзянскіх і палітычных правах.
  (Больш падрабязна азнаёміцца з дапаўненнямі можна ў прымацаваным дакуменце).

Прадстаўнікі Аляксандра Пыльчанка падалі хадайніцтвы аб далучэнні да справы:

• матэрыялаў СМІ, якія пацвярджаюць масавыя катаванні на тэрыторыі ІЧУ супрацоўнікамі праваахоўных органаў;
• дакладу праваабарончых арганізацый "Правасуддзе для пратэстоўцаў", які пацвярджае шматлікія парушэнні падчас адміністрацыйных працэсаў у дачыненні да затрыманых у перыяд з 09-13 жніўня;
• заключэння псіхолага-лінгвістычнай экспертызы выказванняў адваката, згодна з якім ні адно з выказванняў Пыльчанка не з'яўляецца заклікам да якіх-небудзь дзеянняў;
• васьмі дакументаў, якія адлюстроўваюць меркаванні прафесійных супольнасцяў у падтрымку пазбаўленага ліцэнзіі адваката: Адкрыты ліст старшыні адвакацкай палаты Варшавы; Ліст прэзідэнта Савета адвакатур і юрыдычных таварыстваў Еўропы; Ліст Lawyers for lawyers і юрыдычнага таварыства Англіі і Уэльса; Даклад Хельсінскага фонду па правах чалавека; Публічная заява Міжнароднай камісіі юрыстаў; Адкрыты зварот Абсерваторыі па абароне праваабаронцаў; адкрытая рэзалюцыя ўдзельнікаў міжнароднай дыскусіі "Правы адвакатаў: беларускі сцэнар"; Справаздача Цэнтра па абароне правоў чалавека Амерыканскай асацыяцыі юрыстаў (АВА);
• адказаў беларускіх адвакатаў і адвакацкіх бюро на запыт прадстаўнікоў Пыльчанку пра тое, ці лічаць яны выказванні Пыльчанку дыскрэдытуючымі адвакатуру і званне адваката (ніхто з тых, хто адказаў такімі выказванні не лічыць);
• матэрыялаў СМІ аб накіраванні В. Бабарыкі і М. Калеснікавай лістоў у Мінюст, у якіх яны выкладалі меркаванне аб тым, што спыненне дзеяння ліцэнзіі Пыльчанка — гэта спосаб ціску на іх і перашкода ім у атрыманні юрыдычнай дапамогі;
• адкрытую заяву, якая адлюстроўвае пазіцыю БРКА адносна таго, што адбываецца гвалту з боку праваахоўных органаў, ад 20 жніўня.

Суддзя Ялавая задаволіла ўсе заяўленыя хадайніцтвы.

Аляксей Лойка, юрыст Праваабарончага цэнтра "Вясна":

"У справе аб пазбаўленні ліцэнзіі адваката палітвязняў Марыі Калеснікавай і Віктара Бабарыкі Аляксандра Пыльчанкі сышліся шэраг вострых праблем, якія адлюстроўваюць кантэкст, у якім апынулася наша краіна ў адыходзячым годзе:

• падаўленне дзяржавай свабоды выказвання меркавання;
• адсутнасць незалежнага інстытута адвакатуры, з-за чаго адвакацкая карпарацыя фактычна залежыць ад рашэнняў органаў выканаўчай улады ў асобе Мінюста;
• абуральная адвольнасць самога рашэння, у якім не прыведзены довады і падставы, па якіх каментар у СМІ дасведчанага адваката прызнаны некампетэнтным, да таго ж дыскрэдытуе адвакатуру.

Такое рашэнне, як гэта высветлілася ў судовым пасяджэнні, ініцыяваў аднаасобна намеснік міністра юстыцыі, перакрэсліўшы трыццацігадовую кар'еру прафесіянала, на якога за ўвесь час дзейнасці не было пададзена ніводнай скаргі ад кліентаў. На гэтай стадыі прававога дэфолту ўлады спрабуюць прымусіць замаўчаць тых, для каго ідэалы правы і каштоўнасць правоў чалавека значаць значна больш, чым словы. Важна адзначыць, што каментар Аляксандра Пыльчанкі, за які яго і пазбавілі ліцэнзіі, даваўся на фоне паўсюдных фальсіфікацый выбараў прэзідэнта і масавых катаванняў удзельнікаў акцый пратэсту супраць вынікаў гэтых выбараў, якія прайшлі ў рэжыме спецаперацыі. Такога Беларусь яшчэ не бачыла ў сваёй гісторыі. ПЦ "Вясна" ажыццяўляў маніторынг разгляду скаргі на рашэнне Мінюста ў судзе, паколькі пазбаўленне ліцэнзіі Пыльчанка мае, на нашу думку, непасрэдную сувязь з ажыццяўленнем ім абароны тых людзей, якіх беларускае грамадства асацыявала з надзеяй на мірныя перамены ў імкненні годна жыць у сваёй краіне. І тут важна адзначыць, што высновы па выніках маніторынгу крымінальных спраў Марыі Калеснікавай і Віктара Бабарыкі будуць зробленыя з улікам абуральна неправамернага пазбаўлення ліцэнзіі іх адваката, і ўжо цяпер расцэньваюцца праваабарончай супольнасцю як спроба дзяржавы знізіць эфектыўнасць абароны палітвязняў у судзе. Усё гэта дазваляе зрабіць адназначную выснову аб істотным парушэнні іх права на справядлівае судовае разбіральніцтва, паколькі права на абарону з'яўляецца найважнейшым элементам гэтага стандарту правы".

У наступных матэрыялах можна будзе азнаёміцца з прамовамі адвакатаў і рэплікамі падчас пасяджэння.