Заява місіі міжнародных назіральнікаў ENEMO
Місія міжнародных назіральнікаў ENEMO, адным з першых заснавальнікаў якой з'яўляецца Праваабарончы цэнтр "Вясна", распаўсюдзіла заяву па выніках працы на датэрміновых парламенцкіх выбарах у Рэспубліцы Малдова. Ніжэй поўны тэкст дакумента:
Місія міжнародных назіральнікаў ENEMO за датэрміновымі парламенцкімі выбарамі ў Рэспубліцы Малдова афіцыйна паведамляе, што цалкам адмаўляецца ад міжнароднага назірання за правядзеннем выбараў у Рэспубліцы Малдова. Місія заяўляе, што ва ўмовах, якія былі створаныя ўладай краіны, немагчыма правесці паўнавартасны працэс назірання. Акрамя супрацьдзеяння з боку афіцыйных уладаў, назіральнікі ад ENEMO сталі атрымліваць пагрозы ад невядомых асоб крымінальнай знешнасьці. У гэтай сітуацыі кіраўніцтва місіі не можа гарантаваць бясьпеку сваіх назіральнікаў, у тым ліку і акрэдытаваных, і змушаная спыніць сваю працу.
Па выніках сваёй працы місія ENEMO канстатуе:
Вышэйшыя органы ўлады Малдовы (Міністэрства ўнутраных спраў, Цэнтральная выбарчая камісія, міграцыйныя службы) перавысілі свае паўнамоцтвы, парушылі нацыянальнае заканадаўства, міжнародныя нормы і стандарты дэмакратычных выбараў.
Уладай Рэспублікі Малдова адмыслова створаныя ўмовы для дыскрэдытацыі выбарчага працэсу і падрыву даверу грамадскасці да вынікаў галасавання.
Акрамя супрацьдзеяння міжнародным назіральнікам таксама фіксаваліся факты неабгрунтаванай адмовы з боку ЦВК Малдовы ў акрэдытацыі назіральнікам ад іншых арганізацый.
Папярэдняе назіранне місіяй ENEMO паказала, што Рэспубліка Малдова мае сур'ёзныя праблемы ў правядзенні выбараў паводле патрабаванняў нацыянальнага і міжнароднага права.
Грамадская думка ў Малдове, нягледзячы на ўсе дзеянні ўлады па стварэнні негатыўнай вобразу міжнародных назіральнікаў, падтрымлівае ажыццяўленне міжнароднага маніторынгу выбарчага працэсу. Грамадства Малдовы імкнецца да сумленнасці і празрыстасці выбарчага працэсу.
22 ліпеня Цэнтральная выбарчая камісія Малдовы прыняла пастанову аб запрашэнні да назірання за выбарамі місію міжнародных назіральнікаў ENEMO (Еўрапейская сетка арганізацый па назіранні за выбарамі).
Для ўдзелу ў місіі далі сваю згоду 140 актывістаў грамадскіх арганізацый з 12 краін. Пры сціснутых тэрмінах працы місіі ў Малдове, удалося выканаць цалкам усе тэрміны падачы дакументаў, прадугледжаныя нацыянальным заканадаўствам.
Аднак Цэнтральная выбарчая камісія фармальна, без матывацый і тлумачэнняў адмовілася прадставіць акрэдытацыю большасці назіральнікаў ад ENEMO. Статут міжнародных афіцыйных назіральнікаў атрымалі толькі 53 з 140. Было адмоўлена ў акрэдытацыі і кіраўніку місіі Сяргею Ткачэнка.
Толькі 28 ліпеня 2009 года Цэнтральная выбарчая камісія прадставіла сваё рашэнне аб акрэдытацыі міжнародных назіральнікаў ад ENEMO. Само рашэнне ўтрымлівае пералік папярэдніх сваіх рашэнняў і канстатацыю факту акрэдытацыі.
Афіцыйнай матывацыі адмовы ў рашэнні - няма. ENEMO лічыць, што дадзеная адмова ў акрэдытацыі назіральнікаў з'яўляецца надуманым, дыскрымінацыйным па стаўленні да місіі ў цэлым і пэўным дзяржавам-удзельнікам у прыватнасці.
Паколькі большасць назіральнікаў у момант прыняцця рашэння Цэнтральнай выбарчай камісіяй ужо прыбылі на тэрыторыю Малдовы, кіраўніцтва місіі паўторна звярнулася ў ЦВК рэспублікі з просьбай аб акрэдытацыі ўсіх назіральнікаў. Вечарам 27 ліпеня ЦВК пакінуў у сіле сваё рашэнне па гэтым пытанні. 87 назіральнікаў Місіі ENEMO так і не былі акрэдытаваныя.
Фактычна на працягу ўсяго перыяду знаходжання кароткатэрміновых назіральнікаў у Малдове (з 26 па 28 ліпеня 2009 гады) афіцыйная ўлада прымала беспрэцэдэнтныя спробы па дыскрэдытацыі міжнародных назіральнікаў. Кіраўніцтва Цэнтральнай выбарчай камісіі і іншыя ўлады спрабавалі стварыць у вачах малдаўскага грамадства ілжывы вобраз Місіі ENEMO, прыпісваючы нашым назіральнікам розныя характарыстыкі, якія не адпавядаюць рэчаіснасці (крымінальнае мінулае, удзел у арганізацыі масавых беспарадкаў). Дэструктыўная пазіцыя малдаўскіх улад з'яўляецца цалкам неабгрунтаванай, паколькі назіральнікі Місіі з'яўляюцца лідэрамі вядучых грамадзянскіх арганізацый Цэнтральна-Усходняй Еўропы і краін былога СССР, і заўсёды ажыццяўляюць сваю працу на высокім прафесійным узроўні, у адпаведнасці з нацыянальнымі і міжнароднымі стандартамі.
Наступным недружалюбным крокам малдаўскіх уладаў па стаўленні да прадстаўнікоў ENEMO стала адмова ў доступе на тэрыторыю Малдовы 11 назіральнікам з Грузіі. 27 ліпеня ў аэрапорце Кішынёва памежныя службы затрымалі прадстаўнікоў грузінскай дэлегацыі. Пасля амаль сутак, праведзеных у памяшканні аэрапорта, назіральнікі былі адпраўленыя назад у Грузію. У сувязі з гэтым афіцыйныя органы Грузіі ўжо выступілі з нотай пратэсту.
Пасля паўторнай адмовы назіральнікам ENEMO у акрэдытацыі ў прадстаўнікоў місіі пачаліся праблемы з міграцыйнай паліцыяй. Увечары 27 чэрвеня да базы адпачынку, дзе пражывала большасць прадстаўнікоў місіі, прыбылі каля 30 прадстаўнікоў міграцыйных службаў. Пасля праверкі дакументаў яны затрымалі кіраўніка місіі Сяргея Ткачэнка і доўгатэрміновага назіральніка Эдыля Байсалава і павезлі іх у невядомым кірунку.
Як высвятлілася пазней, Сяргей Ткачэнка ўтрымліваўся ў галоўным офісе міграцыйнай службы, дзе яму настойліва рэкамендавалі падпісаць абавязацельства цягам 24 гадзін пакінуць тэрыторыю Малдовы. Кіраўнік місіі ENEMO адмовіўся гэта зрабіць, паколькі не бачыў прычын для гэтага. Каля 2 гадзін ночы Сяргея Ткачэнка вызвалілі.
Лёс Эдыля Байсалава больш 12 гадзін заставаўся невядомым для яго родных і кіраўнікоў Місіі. Толькі на наступны дзень стала вядома, што Байсалава дэпартавалі з Малдовы, нават не прдставіўшы магчымасці сабраць асабістыя рэчы.
У 6 гадзін раніцы 28 ліпеня міграцыйная паліцыя Малдовы ўварвалася ў гасцініцы ў гарадах Бельцы і Сарокі і затрымала назіральнікаў ад ENEMO. Пазней, як прызнаваліся пад час гутаркі самі праваахоўнікі, загад аб "падняцці з ложкаў" паступіў яшчэ апоўначы. Аднак выканаўцы пераканалі сваё начальства пачакаць раніцы і проста арганізавалі дзяжурства на ўваходзе ў нумары.
На працягу некалькіх гадзін на іх аказваўся псіхалагічны ціск, з мэтай падпісання імі абавязацельстваў пакінуць краіну цягам сутак. Пры гэтым на руках у міграцыйнай паліцыі знаходзіліся спісы назіральнікаў, прадстаўленыя ім Цэнтральнай выбарчай камісіяй. Галоўнай падставай затрымання назіральнікаў міграцыйнай паліцыяй з'яўлялася адсутнасць акрэдытацый Цэнтральнай выбарчай камісіі, а не парушэнне пашпартнага рэжыму. Тым не менш, назіральнікі ад ENEMO адмаўляліся падпісаць згоду аб выездзе з краіны.
У горадзе Сарокі 5 назіральнікаў ад Украіны былі дастаўленыя ў суд, паколькі, па меркаванні афіцыйнай Малдовы, яны патрапілі ў дзяржаву нелегальна. Назіральнікі з Украіны сапраўды заехалі ў Малдову праз тэрыторыю Прыднястроўя. Але, як паведаміў консул Украіны ў Малдове, такі спосаб перасячэння мяжы не супярэчыць міжнародным дамовам. На працягу некалькіх гадзінаў украінскія назіральнікі ўтрымоўваліся ў дрэнных умовах, на іх аказваўся псіхалагічны і маральны ціск. Праз некалькі гадзін суд прыняў рашэнне аштрафаваць і дэпартаваць грамадзян Украіны. Назіральнікаў дэпартавалі, не даўшы скарыстацца правам на апеляцыю і з парушэннем працэдуры дэпартацыі.
Сутыкнуўшыся з сістэмнымі перашкодамі, арганізаванымі ўладай, Місія ENEMO, тым не менш, выказвае падзяку малдаўскаму народу за ветлівы прыём і шчырае стаўленне да міжнародных назіральнікаў. Верым, што Малдову чакаюць пазітыўныя змены на шляху паўнавартаснага забеспячэння правоў і свабод грамадзян.
Дапаўненне
Місія ENEMO (Еўрапейская сетка маніторынгавых грамадскіх арганізацый) планавала ажыццявіць назіранне за ходам пазачарговых Парламенцкіх выбараў Рэспублікі Малдова 29 ліпеня 2009 года.
22 ліпеня 2009 гады кіраўніцтва місіі ЕNEMO атрымала ад Цэнтральнай выбарчай камісіі Рэспублікі Малдова запрашэнне для назірання за выбарчым працэсам і ходам галасавання на пазачарговых Парламенцкіх выбарах. У запрашэнні Цэнтральная выбарчая камісія выказвала надзею на развіццё плённага супрацоўніцтва і адносін паміж нашымі арганізацыямі.
Планавалася, што ў працы місіі павінны былі прыняць удзел 6 доўгатэрміновых і каля 100 кароткатэрміновых назіральнікаў з 12 краін СНД, Усходняй і Цэнтральнай Еўропы (Украіны, Расеі, Беларусі, Чарнагорыі, Албаніі, Арменіі, Грузіі, Азербайджана, Казахстана, Харватыі, Кіргізіі, Македоніі).
Як паведаміў раней БЕЛАПАН віцэ-прэзідэнт Міжнароднай федэрацыі правоў чалавека Алесь Бяляцкі, з Малдовы высланыя дзевяцьсябраў аргкамітэта па стварэнні праваабарончага грамадскага аб'яднання "Наша Вясна".
"Гэтая місія назіральнікаў з'ехала з Малдовы. Фармальнай прычынай дэпартацыі паслужыла тое, што назіральнікі знаходзіліся там без акрэдытацыі Цэнтральнай выбарчай камісіі. Нягледзячы на тое, што два чалавекі былі акрэдытаваныя, яны таксама вырашылі пакінуць краіну, паколькі ў такім складзе поўную карціну выбараў атрымаць немагчыма”.
