Міжнародная назіральная місія: кароткі агляд першага дня судовага пасяджэння па справе Алеся Бяляцкага

2 лістапада ў Менску пачаўся суд над Алесем Бяляцкім, кіраўніком праваабарончага цэнтра "Вясна" і віцэ-прэзідэнтам Міжнароднай федэрацыі правоў чалавека (FIDH).

Нагадаем, Алесь Бяляцкі знаходзіцца пад арыштам з 4 жніўня 2011 года. Яму прад'яўлена абвінавачанне па частцы 2 артыкула 243 Крымінальнага кодэкса (ўтойванне даходаў у асабліва буйным памеры). Падставай для крымінальнага пераследу праваабаронцы стала інфармацыя аб яго рахунках у замежных банках, перададзеная беларускім уладам Мінюстам Літвы і Генпракуратурай Польшчы ў рамках дагавораў аб прававой дапамозе. Максімальнае пакаранне па гэтым артыкуле - пазбаўленне волі да сямі гадоў з канфіскацыяй маёмасці.
На думку міжнародных назіральнікаў, у цэлым пасяджэнне праходзіла з захаваннем працэсуальных нормаў беларускага заканадаўства, так, абвінавачанаму быў прадастаўлены перакладчык, частка хадайніцтваў абароны былі задаволеныя. Аднак было адзначана, што працэс праходзіў у больш закрытай абстаноўцы, чым суды над палітычнымі актывістамі, асуджанымі ў сувязі з падзеямі 19 снежня 2010 года. Таксама назіральнікі звярнулі ўвагу на відавочныя факты ціску на абвінавачанага з боку пракуратуры і ігнараванне судом прынцыпова значных для далейшага ходу справы хадайніцтваў з боку абароны.

Пачатак працэсу
Працэс праходзіў з абмежаванай адкрытасцю: у пачатку судовага працэсу была забароненая відэаздымка ў зале, некалькі чалавек былі выдаленыя з залі суду з-за надзетых на іх футболак з надпісам "Свабоду Алесю Бяляцкаму", а напярэдадні ў краіну не пусцілі цэлы шэраг еўрапейскіх праваабаронцаў: http : / / spring96.org/be/news/46981.
Нягледзячы на ​​гэта ў зале суда прысутнічалі прадстаўнікі амбасадаў ЗША і шэрагу еўрапейскіх краін, беларускія палітыкі і былыя палітычныя зняволеныя, праваабаронцы, грамадзянскія актывісты, дзеячы культуры. Пры гэтым імёны ўсіх прысутных і назвы прадстаўляюцца імі арганізацый былі зафіксаваныя прадстаўнікамі службы бяспекі.
Міжнародных назіральнікаў непрыемна здзівіла, што Алесь Бяляцкі падчас пасяджэння знаходзіўся ў "клетцы", пры гэтым частка працэсу на ім былі надзетыя кайданкі.

Хадайніцтва боку абароны
Суд пачаўся з хадайніцтваў бакоў. Алесь звярнуўся да суду з просьбай змяніць меру стрымання на падпіску аб нявыездзе і весці працэс на беларускай мове. Па абодвух хадайніцтвах яму было адмоўлена. Першае пазней было таксама прадубляванае адвакатам у пісьмовым выглядзе, але суддзя адхіліў яго паўторна. Ён матываваў гэта тым, што Бяляцкі абвінавачваецца ў здзяйсненні асабліва цяжкага злачынства. Не былі прынятыя і паручальніцтвы грамадзян з аналагічнай просьбай. Таксама не было прынята хадайніцтва аб выпатрабаваньні з пунктаў пропуску дзяржмяжы актаў мытнага надгляду Алеся падчас яго замежных паездак.

Пракурор на першым этапе суда зрабіў заяву, што калі Алесь будзе шчыра адказваць на пытанні, шчыра адказваць на судзе і не перашкаджаць следству і працэсу, то пракуратура можа хадайнічаць аб змене меры стрымання ў дачыненні да яго. Выказванне пракаментаваў адвакат Бяляцкага, заявіўшы, што КПК Беларусі не прадугледжвае якой-небудзь сувязі абіраемай меры стрымання з адказамі абвінавачанага ў ходзе допыту ў судзе. На думку Вольгі Саламатавай, прадстаўніка Хельсінкскага фонду па правах чалавека (Варшава) - арганізацыі-ўдзельніка Камітэта міжнароднага кантролю за сітуацыяй з правамі чалавека ў Беларусі, што прысутнічала на судовым пасяджэнні, падобную заяву пракурора можна расцэньваць як непавагу да суду, дэманстрацыю яго залежнасці ад пракуратуры і ціск на абвінавачанага.

Тым не менш, было прынята хадайніцтва аб пераводзе фінансавых дакументаў, у якіх сярод іншага адлюстравана мэта фінансавання. У матэрыялах справы, на аснове якіх будуецца абвінавачванне, гэтая інфармацыя прадстаўлена на замежных мовах. Таксама абвінавачанаму быў прадастаўлены перакладчык, які першую частку працэсу знаходзіўся каля адваката ў 1,5 метры ад абвінавачанага.

Абвінавачванне і пракурорскі допыт
Пасля разгляду хадайніцтваў суд перайшоў да следства. Пракурор зачытаў абвінавачванне і прыступіў да допыту Алеся Бяляцкага аб крыніцах даходаў, яго прафесійнай дзейнасці і інш. Алесь зрабіў заяву, што сваю віну не прызнае, не разумее, якія і чаму сумы разглядаюцца абвінаваўцам у якасці яго прыбыткаў, лічыць, што прад'яўленыя абвінавачванні пазбаўленыя любой логікі, а таксама тое, што ўсё гэта справа з'яўляецца праявай пераследу за праваабарончую дзейнасць. Так, у прыватнасці, Алесь не пацвердзіў факты пераводу сродкаў з яго рахункаў на рахункі іншых праваабаронцаў, матывуючы гэта тым, што асцерагаецца пераследу ў дачыненні да іх з боку КДБ. Акрамя таго, Бяляцкі выказаў недавер прадстаўленым следствам банкаўскіх дакументаў, на падставе якіх будуецца абвінавачванне, бо яны не пераведзеныя рускую або беларускую мову і не з'яўляюцца належным чынам зацьверджаны.
Алесь падкрэсліў, што атрыманыя на яго рахунку грошы ішлі выключна на падтрымку дзейнасці праваабарончага цэнтра "Вясна" і іншых беларускіх праваабарончых арганізацый.
Працэс дачы паказанняў працягваўся 2,5 гадзіны, увесь гэты час Алесь стаяў, прычым астатнія ўдзельнікі працэсу сядзелі, на думку назіральнікаў гэта з'яўляецца некаторым парушэннем і жорсткім абыходжаннем з абвінавачваным.
Судзьдзя праігнараваў хадайніцтва адваката з нагоды накіравання судом запыту да арганізацый, якія фінансуюць дзейнасць цэнтра "Вясна", пра расходаванне сродкаў, пералічаных гэтымі арганізацыямі на рахунак Бяляцкага.

У 17.29 быў аб'яўлены перапынак у судовым паседжанні да 10.00 3 лістапада.

Пазіцыя Міжнароднай назіральнай місіі
Ацэньваючы выкладзеныя факты, Міжнародная назіральная місія Камітэта міжнароднага кантролю за сітуацыяй з правамі чалавека ў Беларусі падкрэслівае, што
1. Абранне для Бяляцкага такой меры стрымання з'яўляецца празмерным нават для беларускага заканадаўства, з улікам тысяч паручальніцтваў і пазіцыі самога Алеся Бяляцкага, а таксама яго статусу на міжнародным узроўні.
2. Пазіцыя Беларусі па недапушчэнні міжнародных назіральнікаў з Еўропы шляхам непрадастаўлення ім віз па надуманых падставах  супярэчыць міжнародным абавязацельствам, якія Беларусь на сябе ўзяла.
3. Адхіленне шэрагу важных хадайніцтваў абароны выклікае сумневы ў тым, што судовы працэс будзе праходзіць на аснове прынцыпаў справядлівасці, бесстароннасці і захавання правоў чалавека.