Блог Алеся Бяляцкага: Турма. Забытыя людзі. Гісторыя: XIII. МЕДЫЦЫНА. ЛІСТЫ
МЕДЫЦЫНА
Штодзень у адзінаццаць гадзінаў робіць абход камераў медсястра. Прыходзіць маленькая, мініяцюрная дзяўчынка ў халаце, “ляпілай” якую назваць язык не паварочваецца – на вуліцы дзе сустрэў бы, дык падумаў бы, што школьніца.
“Скаргі ёсьць?” – пытаецца яна тоненькім галасочкам.
Мы па чарзе падыходзім да кармушкі, згінаемся крукам і ў такой нязручнай позе размаўляем зь ёй. Звычайна просім асьпірын, анальгін і што-небудзь для сну. Я п’ю асьпірын па чварцінцы амаль штодня, тады ня так сьціскае галаву, і часам кетатыфен – супрацьалергічныя таблеткі, якія сястра дае “для сну”. Ад іх добра сьпіцца, праўда, назаўтра зранку адчуваецца млявасьць і прыглушанасьць пачуцьцяў, таму я імі не злоўжываю.
А яшчэ мы мераем ціск. Паўлавіч і я – штодзень, астатнія час ад часу. Кожны раз ціск паказвае ў мяне норму – 120 на 80, але мне падабаецца высунуць руку ў “кармушку” на прадол і чакаць, пакуль медсястра не правядзе ўсю гэтую працэдуру. Хоць нейкая разнастайнасьць. Але найбольш я шаную тое, што ставіцца яна да нас зусім як да цывільных і ня бачыць у нас злачынцаў.
Паўлавіч расказвае: цэнтральную бальнічку для ўсіх зьняволеных у Беларусі перавялі з “адзінкі”, якая знаходзілася на вуліцы Кальварыйскай, у нашае СІЗА. Калонію №1 расфармавалі ўжо гадоў пяць таму. Зараз хворыя ляжаць на другім паверсе. Ён раіць мне скарыстацца з гэтай магчымасьці, запісацца і праверыцца. Ён ужо так зрабіў. Генерал час ад часу дастае з футаралу спецыяльны шпрыц з мікраскапічнай голкаю і ўкалвае сабе у нагу інсулін. У яго пачатковая форма цукрыцы.
“А што мне там правяраць, – думаю я, – здаецца ж, здаровы”.
Ды на ўсялякі выпадак запісваюся да акуліста: пішу заяву на імя начальніка СІЗА з прозьбай прайсьці праверку ў сувязі з тым, што ў камеры паўцемра і я стаў бачыць горш.
Праз тыдзень прыйшоў кантралёр, забраў мяне і павёў на паверх ніжэй у аддзяленьне з доктарскімі кабінетамі. Завялі мяне ў пакой да доктаркі-акуліста. Правае вока яшчэ нічога, а левае – блізарукае, ім я горш бачу. Калі ж гляджу двума, нагрузка зь левага вока разьмяркоўваецца на правае, і зрок атрымліваецца больш-меньш нармальны. Так было яшчэ з пятага класу. Мяне пасадзілі на крэсла насупраць плакату з літарамі, вызначылі шэраг літар, якія я адрозьніваў, затым вертыкальнай планкаю з шкельцамі з розным павялічэньнем, такую я памятаю яшчэ са школы, падабралі тыя, якія падыходзяць найлепш. Размытыя абрысы літараў сталі нязвыкла яркімі і выразнымі. У дзяцінстве любіў я такое пераўвасабленьне навакольля ад чароўных шкельцаў. І нават гатовы быў трываць кроплі атрапіну, ад якіх так рэзалі вочы.
“На штодзень вам акуляры не патрэбныя, – сказала доктарка. – А на чытаньне я вам выпішу рэцэпт. Няхай вашыя сваякі купяць іх вам. Акуляры сюды можна перадаваць”.
Доктарка запісала вынікі дасьледваньня ў маю асабістую картку. Размаўляла са мной спакойна, мабыць яшчэ з большай увагаю, чым у звычайнай паліклініцы. Я падзякаваў ёй. Кантралёр, які чакаў на калідоры, забраў мяне і завёў назад у камеру. У нашым даволі аднастайным жыцьці такія паходы, як гэты, у бальнічку, успрыймаюцца як значная падзея.
Сьвятла ў камеры не хапае, вокны амаль затуленыя сталёвымі палосамі, а “луна” сьвеціць зусім ня ярка. На ноч застаецца гарэць начнік, на які перад адбоем Валодзя вешае зроблены з газэты, абажур, каб зацьміць сьвятло. Кантралёры спрабавалі пару разоў казаць: “Не паложана”, але мы ляніва адбрэхваемся, і яны адстаюць – усё ж такі камера ў нас асаблівая.
ЛІСТЫ
У 11.30 прыносяць лісты. Тыдні два я не атрымліваў нічога, ды і мае лісты, як сказаў адвакат на сустрэчы, таксама прытрымліваліся, а потым – пайшло. Кожны дзень я атрымліваю лісты і паштоўкі ад Натальлі, ад сяброў, ад знаёмых і зусім незнаёмых людзей. Мне самому ня церпіцца напісаць пра тое, як я жыву, што я бачу ў камеры і за зашытым “расьнічкамі” вакном, праз якое прабіваюцца сантыметровыя палоскі сьвету, хоць там акрамя неба ды старога корпусу турмы, сьцягнутага зялёнымі сталёвымі шырокімі палосамі па перыметры, каб не разваліўся, нічога не пабачыш.
Вось толькі жнівеньскія аблокі, якія плывуць па небе. Але я ня ведаю, ці прапускае цэнзура апісаньні турэмнага побыту, таму пішу мудрагеліста, алегарычна, маскіруюся. Потым прачытаю і сам сьмяюся, бо разумею, што ні Натальля, якой пішу, ні сам праз нейкі час нічога з гэтай пісаніны не зразумею, забудуся. Урэшце амаль адкінуў эзопаву мову і пішу проста пра тое, пра што хачу напісаць.
Лісты і паштоўкі, якія даходзяць да мяне, штампуе цэнзура. Ды і бяз гэтых штампаў я ведаю, што мае лісты кэгэбэшнікі чытаюць ледзь не пад лупаю. Таму нічога, што магло бы быць выкарыстана супраць мяне ці супраць маіх адрасатаў, я не пішу. Нічога – па крымінальнай справе ці па няскончаных “Вясноўскіх” клопатах. Таксама няма нічога пільнага, што прымушала б мяне пісаць пра гэта адкрытым тэкстам ці шукаць каналы перадачы патаемнай інфармацыі.
Пасьля псіхалагічнага шоку першых дзён і пэўнай затарможанасьці я хутка ўсьведамляю, што самая галоўная мая місія – гэта проста сядзець. Бо само маё зьняволеньне выклікала там, на волі, столькі рэакцыі, палітычных і чалавечых хваляў, эмоцыяў і пачуцьцяў, што наўрад ці я магу зрабіць штосьці яшчэ большае. Таму ў лістах мне трэба перадаваць самае істотнае: што са мной усё нармальна, што я ў парадку, у добрым настроі і кантралюю сітуацыю настолькі, наколькі гэта магчыма ў маім становішчы. Гэты пасыл, пішучы нават пра якую-небудзь лухту, я мог перадаць і праз звычайныя падцэнурныя лісты.
Вядома ж, унутраныя перажываньні часам ахоплівалі мяне. Было страшна шкада Натальлю. Зьняволеньне нечакана разбурыла наш наладжаны сямейны быт, і багата зь якімі праблемамі яна засталася сам на сам. Я часта думаў пра бацьку: як ён у 82 гады перажывае гэтую цяжкую для яго навіну. Мне моцна хацелася, каб “Вясноўцы” не разгубіліся, не збаяліся, не разьбегліся, каб працягнулі нашую праваабарончую працу. Гэтыя пачуцьці я імкнуўся не выдаваць ніякім чынам. Наадварот, па магчымасьці, у сваіх лістах я імкнуўся падбадзёрыць жонку і сяброў.
Я ведаў, што нават сам факт перапіскі са мной, ставіў людзей, якія мне пішуць, пад падозраньне. Яны аўтаматычна станавіліся ненадзейнымі для гэтай ўлады. Але я разумеў, што і з боку маіх знаёмых, і незнаёмых людзей гэтая перапіска была большай, чым звычайнае ліставаньне. Я разумеў, што яна ім патрэбная ня меньш, чым мне. Гэта была дзея асабістай грамадзянскай мужнасьці кожнага з тых, хто мне пісаў, асабліва ў тыя змрочныя месяцы 2011 году, калі дзесяткі палітычных вязьняў сядзелі ў турме. Па атрыманых лістах я зразумеў, што аніводзін чалавек, з кім я сябраваў, працаваў, меў разнастайныя грамадзкія кантакты, не напалохаўся так моцна, каб адмовіцца ад мяне. І гэта надавала мне ўнутраную трываласьць і ўпэўненасьць.
У турме я не аднойчы буду сустракацца зь людзьмі, якія са зьдзіўленьнем і горыччу будуць распавядаць пра тое, як саслужыўцы і сябры адвярнуліся і забылі пра іх пасьля таго, як яны патрапілі ў зьняволеньне. Жаліліся розныя людзі, ад Васіля, дырэктара мясакамбінату, да апошняга вясковага забулдыгі. Адзін зь іх, Фікса, амаль зямляк, са Жлобінскага раёну, неяк скардзіўся:
“Колькі самагонкі разам выпілі! Колькі я ім, сябручкам сваім, наліваў! А як сюды патрапіў – адразу забыліся, хоць бы перадачку раз даслалі – не”.
Здраджвалі ня толькі сябры і знаёмыя, а часам вельмі блізкія людзі – жонкі, дзеці, сваякі. Гэтыя ўдары адчуваюцца і пераносяцца яшчэ больш балюча ў зьняволеньні, у ізаляцыі, дзе чалавек і так пачувае сябе зьняважаным, забытым, пакрыўджаным жыцьцём і лёсам. У зьняволеньні горкая чаша здрады абмінула мяне.
Блог Алеся Бяляцкага: Турма. Забытыя людзі. Гісторыя: XII. ТЭЛЕВІЗАР, КНІГІ
