Міхась Кукабака: "У сённяшніх палітвязняў ёсць велізарная псіхалагічная перавага"

Дысідэнт і праваабаронца, які зведаў на сабе за 17 гадоў зняволення ўсё "хароствы" савецкай карнай сістэмы, разважаючы пра становішча сённяшніх палітвязняў у Беларусі, ад якіх улады дамагаюцца прашэнняў пра памілаванне, кажа пра важнасць салідарнасці з імі.  

У свой час па прычыне катэгарычнай адмовы ад напісання прашэння пра памілаванне Міхась Кукабака застаўся апошнім палітычным вязнем у пермскіх лагерах. Пакаянне з яго выбівалі гадамі ў розных месцах зняволення. Згадваючы ўсякія правакацый супраць сябе, ён апісвае выпадак, які адбыўся з ім у 1981 годзе ў Ялецкай турме.

"... Мяне змясцілі ў так званую прэс-хату "на перавыхаваньне". Супраць мяне, 45- гадовага мужыка, было трое маладых здаровых хлопцаў. Сталі патрабаваць ад мяне "пакаянны ліст" . На маё пярэчанне, маўляў, гэта не "па паняццях", тут жа былі пару удараў у сківіцу. Справа нават не ў тым, што сілы відавочна не роўныя. Пры любым зыходзе абвінавацілі б мяне. Нават калі б мяне забілі - спісалі бы на ўнутрыкамерныя "разборкі". І я прыняў адзінае, як мне здавалася, правільнае рашэнне. Зрабіць скандал максімальна гучным. Паабяцаў сукамернікам выканаць іх патрабаванні; маўляў, толькі з думкамі збяруся, абдумаю. А пры абыходзе рашуча выйшаў з камеры і заявіў ахоўнікам, што калі паспрабуюць мяне заштурхаць у камеру, то ўчыню фізічны супраціў ахове ўсімі спосабамі. Наўрад ці звычайны крымінальнік адважыўся б на такую ​​пагрозу. Нават звычайны супраціў ва ўмовах турмы самагубны. Ва ўмовах рэжыму прэ -хат нагляд звычайна звяртаецца да крымінальнікаў, каб яны самі забралі свайго "таварыша". І тыя нагамі, штурхялямі закочваюць "бунтара" і тут жа пачынаюцца вытанчаныя катаванні - гестапа пазайздросціць.

А як было са мной? Адразу ізалявалі ў бокс, прыкладна метр на метр, дзе пратрымалі некалькі гадзінаў, пакуль вырашаўся мой лёс. А потым перавялі ў звычайную камеру, адмовіўшыся ад ідэі "перавыхавання". Нават у карцэр не адправілі. Аднак праз пару месяцаў, за тыдзень да заканчэння тэрміну, завялі новую справу, па тым жа артыкуле 190-1(«антысаветчына»). У той перыяд ішла актыўная кампанія за кардонам у маю абарону. І адміністрацыі (КДБ ) было вельмі нявыгадна выносіць мяне з турмы (гэтак жа як і раней з псіхушкі) "наперад нагамі". І гэта мяне ратавала. Але я ж нічога пра гэта не ведаў! Думаў, ну заб'юць; усё роўна з часам давядзецца паміраць, але не з ганьбай жа! ..."

Міхась Ігнатавіч, перадаючы ў перапісцы з "вясноўцамі" навагоднія віншаванні Алесю Бяляцкаму, адзначыў, што ўсё, што адбываецца сёння з Алесем, ён зведаў з лішкам ў свой час. Выказваючы надзею на тое, што "адміністрацыя ставіцца да яго [Алеся Бяляцкага - рэд.] акуратней, чым да крымінальнікаў", Кукабака адзначыў, што "ў сённяшніх палітвязняў ёсць велізарная, так бы мовіць псіхалагічная перавага перад тымі, хто сядзеў пры камунізме" - ім вядома пра салідарнасць з імі, што робіць іх мацнейшымі.

"Яны ведаюць пра шматлікія акцыі і пратэсты ў сваю абарону, як у сваёй краіне, так і за кардонам (што важней за ўсё). І гэта можа надаваць больш сіл для супраціву. У мой час цэнзура была ўсёабдымнай. Маглі месяцамі пазбаўляць перапіскі. І ўвесь час ціснулі: ты адзін, нікому не патрэбны, не ўсведамляеш, не раскаешся - адсюль не выйдзеш. І больш слабыя духам, не ўпэўненыя ў сваёй праваце - не вытрымлівалі. Здраджвалі сябе і сваім былым таварышам. Нярэдка, чым энэргічней ішла кампанія ў абарону (асабліва за кардонам), тым больш жорсткімі былі рэпрэсіі, каб чалавека зламаць. Так было і са мной. Толькі вызваліўшыся ў снежні 1988 года, я даведаўся пра маштабы падтрымкі, як у Маскве, так і ў розных краінах. А я ж трапіў у поле зроку грамадскасці яшчэ недзе ў 1972-73 гадах ..."

Вахта салідарнасці з палітвязнем М.Кукабакам ля амбасады СССР у Лондане 30 кастрычніка 1987 г. Фота: vytoki.net

Міхась Кукабака, вядомы беларускі дысідэнт савецкага часу, праваабаронца і публіцыст. Асуджаны па палітычных матывах чатыры разы, у агульнай складанасці каля 17 гадоў правёў у турмах і псіхіятрычных бальніцах турэмнага тыпу. Многія краіны свету выступалі ў яго падтрымку і патрабавалі ад савецкіх уладаў яго вызвалення. Пасля вызвалення неаднаразова звяртаўся да ўладаў з патрабаваннем сваёй юрыдычнай рэабілітацыі. Толькі ў 1990 годзе быў рэабілітаваны па ўсіх абвінавачваннях.