Папярэдняя справаздача па выніках назірання за датэрміновым галасаваннем (14–18 снежня)

Выбары Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь 2010:папярэдняя справаздача па выніках назіранняза датэрміновым галасаваннем (14–18 снежня)

Мінск, 15.00, 19 снежня – З 14 па 18 снежня 600 доўгатэрміновых і 80 карокатэрміновых назіральнікаў кампаніі «Праваабаронцы за свабодныя выбары» вялі штодзённае назіранне за ходам датэрміновага галасавання на 300 выбарчых участках па ўсёй тэрыторыі Беларусі – у Мінску, абласных і раённых цэнтрах, іншых гарадскіх і сельскіх населеных пунктах. Справаздачы кароткатэрміновых назіральнікаў апрацоўваліся штодзённа і з’яўляюцца рэпрэзентатыўнымі, таму што назіраннем было ахоплена 4,7% ад 6 346 выбарчых участкаў на тэрыторыі краіны. Гэта дазваляе ацаніць агульныя тэндэнцыі датэрміновага галасавання.

Агульныя высновы

1. Этап папярэдняга галасавання характарызаваўся ўсімі тымі хібамі, якія былі характэрныя для прэзідэнцкіх выбараў 2006 года:

• масавае выкарыстанне адміністрацыйнага рэсурсу для забеспячэння датэрміновага галасавання, у першую чаргу, такіх катэгорый выбаршчыкаў, як іншагароднія студэнты, жыхары інтэрнатаў, ваеннаслужачыя, супрацоўнікі дзяржаўных прадпрыемстваў, грамадзяне, асуджаныя да абмежавання волі;

• немагчымасць для назіральнікаў кругласутачна прысутнічаць на выбарчых участках падчас датэрміновага галасавання, а таксама адсутнасць рэгламентацыі працэдураў захавання выбарчых скрыняў, апячатвання пакояў выбарчых участкаў і месца знаходжання сяброў УВК і супрацоўнікаў міліцыі па-за часам галасавання;

2. Гэтыя абставіны пазбавілі назіральнікаў эфектыўнай магчымасці бесперапынна назіраць за скрынямі і быць упэўненымі ў тым, што са скрынямі не адбываецца ніякіх маніпуляцый у час, калі яны недаступныя для назірання. Акрамя таго, назіральнікі сутыкаліся з перашкодамі ў ажыццяўленні сваіх абавякаў падчас галасавання.

3. Назіральнікамі кампаніі былі адзначаныя шматлікія факты парушэнняў выбарчага заканадаўства, такія як умяшальніцтва пабочных асобаў у працу УВК, выдача некалькіх бюлетэняў адной асобе, невывешванне пратаколаў аб выніках штодзённага галасавання ды інш. На гэтыя і іншыя парушэнні толькі назіральнікамі кампаніі былі пададзеныя 125 скаргаў і заяваў у ТВК і пракуратуру.

Прававая база

Згодна з арт. 53 Выбарчага кодэкса, датэрміновае галасаванне пачынаецца не раней за пяць дзён да дня выбараў. Яно адбываецца ў памяшканні УВК у прысутнасці не менш за двух яе сяброў з 10 да 14 і з 16 да 19 гадзін. Афіцыйнага пацвярджэння немагчымасці прысутнічаць у дзень выбараў ад выбаршчыкаў не патрабуецца. У першы дзень датэрміновага галасавання пламбіруюцца і апячатваюцца скрыні. УВК штодзённа складае і вывешвае пратакол, у якім указана агульная колькасць атрыманых бюлетэняў, колькасць выбаршчыкаў, якія іх атрымалі (у апошні дзень – агульная колькасць за ўсе дні), колькасць сапсаваных і асобна – нявыкарыстаных бюлетэняў. Прымус да ўдзелу ў датэрміновым галасаванні забаронены.

Прымус да удзелу ў датэрміновым галасаванні да пачатку датэрміновага галасавання

Пачынаючы з апошняй дэкады лістапада, мела месца інтэнсіўнае выкарыстанне адміністрацыйнага рэсурсу для забеспячэння датэрміновага галасавання. Выканкамы інструктавалі ідэалагічных работнікаў устаноў і прадпрыемстваў, тыя ў сваю чаргу ўздзейнічалі на падначаленых. На многіх прадпрыемствах адміністрацыя вызначала, хто менавіта павінен прагаласаваць датэрмінова, патрабавала прадастаўлення пацвярджэнняў датэрміновага галасавання. Нярэдка на сходах калектываў прадстаўнікі адміністрацый адкрыта заяўлялі пра тое, што датэрміновае галасаванне з’яўляецца абавязковым для ўсіх.

Умовы для назірання

30 лістапада ЦВК адмовіла ў магчымасці кругласуткавай прысутнасці назіральнікаў на выбарчых участках падчас датэрміновага галасавання. Такім чынам, назіральнікі не мелі эфектыўнай магчымасці бесперапынна назіраць за скрынямі і быць упэўненымі ў тым, што са скрынямі не адбываецца ніякіх маніпуляцый. Акрамя таго, мелі месца наступныя складанасці:

1. Адмовы ў акрэдытацыі незалежным назіральнікам. Назіраліся ў сярэднім на 2,4% участкаў, ахопленых назіраннем. Прэтэнзіі старшынь камісій да назіральнікаў часцей за ўсё датычылі фармальнасцяў – адсутнасць пячаткі на пратаколе, які пацвярджае вылучэнне ад грамадскага аб’яднання, адсутнасць датаў нараджэння грамадзян у заяве аб вылучэнні ад групы выбаршчыкаў і г.д. Гэтыя адмовы, як правіла, пераадольваліся пры дэманстрацыі назіральнікамі намераў іх абскардзіць або пасля кансультацый старшынь УВК з вышэйстаячымі камісіямі і супрацоўнікамі выканкамаў.

2. Перашкоды незалежным назіральнікам. Былі зафіксаваныя ў сярэднім на 8,3% выбарчых участкаў. У цэлым, назіральнікі мелі магчымасць увесь час знаходзіцца на выбарчых участках падчас афіцыйных гадзін працы і назіраць за працэсам галасавання. Пры гэтым, сябры УВК патрабавалі ад іх назіраць толькі з вызначанага месца. Мелі месца выпадкі забароны карыстання мабільнымі тэлефонамі і фотаапаратурай. Адзначаны таксама выпадкі забароны весці падлік колькасці прыняўшых удзел у галасаванні ці размаўляць з выбаршчыкамі па-за ўчасткам.

3. Апячатванне скрыняў у першы дзень галасавання. У назіральнікаў не было магчымасці назіраць гэта на 2,6% выбарчых участкаў. Адзначаны выпадкі апячатвання скрыняў да пачатку галасавання, яшчэ да з’яўлення назіральнікаў. Асноўнай праблемай падчас галасавання было кепскае апячатванне скрыняў і заклейванне іх шчылін у наступныя дні галасавання, што назіралася на вялікай колькасці участкаў.

Выяўленыя парушэнні

На працягу датэрміновага галасавання назіральнікі зафіксавалі шматлікія парушэнні выбарчага заканадаўства. Агульная статыстыка найбольш тыповых з іх прыводзіцца ніжэй. Назіральнікі кампаніі падалі 125 дзясяткі скаргаў і заяваў па фактах парушэнняў выбарчага заканадаўства ў ТВК і пракуратуру.

1. Праца УВК не па афіцыйным раскладзе. Адзначана ў сярэднім на 6,4% выбарчых участкаў. Назіральнікам дазвалялі прысутнічаць ў пакоі для галасавання толькі ў афіцыйныя гадзіны працы УВК. Пры гэтым імі адзначаюцца шматлікія факты знаходжання сяброў камісіі ў зачыненым пакоі для галасавання да 10.00, з 14 да 16.00 і пасля 19.00, што тлумачылася як «працоўны момант» УВК, «падрыхтоўка пакоя да галасавання» ды інш.

2. Умяшальніцтва пабочных асобаў у працу УВК. Адзначана у сярэднім на 5,8% выбарчых участкаў. У асноўным гэтымі пабочнымі асобамі з’яўляліся прадстаўнікі мясцовых выканаўчых органаў улады ці прадстаўнікі адміністрацый арганізацый і ўстаноў. Масава зарэгістраваны выпадкі непасрэднага кантролю, у тым ліку, праз зверку спісаў выбаршчыкаў,  з боку  прадстаўнікоў адміністрацый навучальных устаноў, інтэранатаў ды інш. удзелу студэнтаў і навучэнцаў у датэрміновым галасаванні. УВК рэгулярна прадастаўлялі кіраўніцтву адпаведных устаноў ці адміністрацый інфармацыю аб колькасці тых, хто ўзяў ўдзел у датэрміновым галасаванні.

3. Прымус да ўдзелу ў галасаванні на ўчастку. Выпадкі прымусу былі ў сярэднім зафіксаваны на 10,5% выбарчых участкаў. Як і падчас папярэдніх выбараў, асноўнымі катэгорыямі такіх выбаршчыкаў з’яўляліся: іншагароднія студэнты, жыхары інтэрнатаў, ваеннаслужачыя, супрацоўнікі дзяржаўных прадпрыемстваў, грамадзяне, асуджаныя да абмежавання волі, ды інш. Прыкметамі адміністрацыйнага прымусу да ўдзелу ў датэрміновым галасаванні былі: просьба выбаршыкаў да сяброў УВК выдаць даведку аб удзеле ў галасаванні, арганізаваны прывод ці прывоз выбаршчыкаў на ўчастак для галасавання, інфармаванне сябрамі УВК прадстаўнікоў адміністрацыі аб удзеле ў датэрміновым галасаванні ды інш.

4. Выдача некалькіх бюлетэняў адной асобе. У сярэднім назіралася на 2,0% выбарчых участкаў. Сярод выяўленых фактаў пераважаюць выпадкі выдачы бюлетэняў родным выбаршчыкаў.

5. Невывешванне пратаколаў аб выніках штодзённага галасавання. У сярэднім мела месца на 1,3% выбарчых участкаў. Назіральнікам нярэдка даводзілася ўказваць сябрам УВК на неабходнасць паведамлення штодзённых вынікаў датэрміновага галасавання.

Удзел у датэрміновым галасаванні

Істотную праблему для назіральнікаў складаў доступ да дадзеных аб колькасці выбаршчыкаў, зарэгістраваных на ўчастку. У сярэднім яго не было на 1/3 участкаў. Нярэдкімі былі выпадкі прамой адмовы УВК прадставіць гэтыя дадзеныя.

У большасці выпадкаў дадзеныя падліку колькасці прагаласаваўшых, які ажыццяўляўся назіральнікамі бесперапынна, супадалі (ці адрозніваліся неістотна ў межах дапушчальнай пагрэшнасці) з дадзенымі УВК аб выніках кожнага дня датэрміновага галасавання. У сярэднім колькасць прагаласаваўшых выбаршчыкаў па падліках назіральнікаў склала 97,2% ад колькасці прагаласаваўшых, аб’яўленых УВК на участках, ахопленых назіраннем.

У той жа час на некаторых участках былі адзначаны выпадкі сур’ёзнага разыходжання лічбаў аб колькасці прагаласаваўшых за 5 дзён датэрміновага галасавання, аб’яўленых УВК (у большы бок), з падлікамі назіральнікаў за гэтыя дні.

___________________________________________________________________________

Мэтай кампаніі «Праваабаронцы за свабодныя выбары» з’яўляецца назіранне за выбарамі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, ацэнка выбарчага працэсу з пункту гледжання беларускага выбарчага заканадаўства і міжнародных стандартаў свабодных і дэмакратычных выбараў, інфармаванне пра нашыя высновы беларускай грамадскасці і міжнароднай супольнасці. Кампанія з’яўляецца незалежнай і палітычна незаангажаванай. Інфармацыю пра кампанію