Калегія адвакатаў Нью-Ёрка заклікае прыняць неадкладныя меры для вызвалення беларускіх палітвязняў

Калегія адвакатаў Нью-Ёрка  выступіла з заявай аб сістэматычных парушэннях правоў чалавека ў дачыненні да палітвязняў у Беларусі, акцэнтуючы ўвагу на росце палітычных зняволеных, стан ізаляцыі, у якім яны знаходзяцца, і адмове ў належнай медыцынскай дапамозе. У заяве выказваецца сур'ёзная заклапочанасць у сувязі з працяглымі парушэннямі правоў чалавека ў Беларусі, асабліва сістэматычным жорсткім абыходжаннем з палітычнымі зняволенымі пры рэжыме Аляксандра Лукашэнкі.

“Колькасць палітвязняў вырасла з 25 у жніўні 2020 г. да больш чым 1384 у жніўні 2024 г. – рост больш чым на 5500% паводле ПЦ “Вясна”. Сярод зняволеных такія вядомыя дзеячы і лідары апазіцыі, як Алесь Бяляцкі, лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру, Сяргей Ціханоўскі, апазіцыянер і блогер, Максім Знак, юрыст, Віктар Бабарыка, кандыдат у прэзідэнты, Мікалай Статкевіч, лаўрэат прэміі Сахарава, Марыя Калеснікава, грамадскі дзеяч, Ігар Лосік, журналіст і многія іншыя. Па дадзеных Упраўлення Вярхоўнага камісара ААН па правах чалавека (УВКПЧ), з 1 мая 2020 года больш за 5500 чалавек, у тым ліку не менш за 55 дзяцей, былі адвольна затрыманыя і асуджаныя ў выніку несправядлівых судовых працэсаў па палітычна матываваных  абвінавачваннях”, – гаворыцца ў заяве.

За апошнія чатыры гады Рабочая група ААН па адвольных затрыманнях вынесла сем заключэнняў, у якіх прызнала ўтрыманне палітвязняў у Беларусі незаконным і заклікала да іх неадкладнага і безумоўнага вызвалення.

“20 чэрвеня 2024 года беларускі парламент прыняў закон аб амністыі пажылых зняволеных, за выключэннем асуджаных па палітычна матываваных абвінавачваннях (якія часта выкарыстоўваюцца, каб заглушыць іншадумства). Вызваленне Лукашэнкам у ліпені 2024 года толькі некалькіх цяжкахворых зняволеных, у асноўным хворых на анкалогію, выглядала хутчэй як сімвалічны жэст, чым як сапраўдная прыхільнасць да правоў чалавека і вяршэнства закона. Такія старэйшыя палітвязні, як Алесь Бяляцкі, ва ўзросце 62 гадоў, і Мікалай Статкевіч, ва ўзросце 68 гадоў, застаюцца ізаляванымі і з пагаршэннем здароўя, паколькі ўлады спынілі ўсе знешнія кантакты, каб яшчэ больш прыдушыць іх галасы”, – заяўляюць адвакаты.

У заяве таксама адзначаецца, што апошнія гады рэжым Лукашэнкі актывізаваў утрыманне палітвязняў без права зносін, адмаўляючы ім у юрыдычным прадстаўніцтве, спатканні з сям'ёй, ліставанні і медыцынскім абслугоўванні.

“Па стане на 31 снежня 2023 года некалькі вядомых дзеячаў апазіцыі, у тым ліку Віктар Бабарыка, Марыя Калеснікава, Ігар Лосік, Мікалай Статкевіч, Сяргей Ціханоўскі і Максім Знак, знаходзіліся пад вартай без сувязі да 11 месяцаў, паведамляе Вярхоўны камісар ААН па правах чалавека. Іх сем'ям і адвакатам было адмоўлена ў доступе, што выклікала занепакоенасць гвалтоўнымі знікненнямі. Арышт і пазбаўленне адвакатаў, якія прадстаўляюць інтарэсы гэтых зняволеных, паглыбіла іх ізаляцыю, абмежаваўшы юрыдычную падтрымку", – адзначаецца ў заяве.

Адвакаты Нью-Ёрка  спасылаюцца на справаздачы ПЦ “Вясна”, якія паказваюць, што беларускім палітвязням рэгулярна адмаўляюць у неабходнай медыцынскай дапамозе, што пагаршае існуючы стан здароўя і выклікае новыя праблемы. Без рэгулярных медыцынскіх аглядаў цяжкія захворванні часта не дыягнастуюцца і не лечацца, падвяргаючы жыццё зняволеных сур'ёзнай небяспецы. “Вясна” задакументавала шматлікія выпадкі, калі зняволеных з хранічнымі захворваннямі пазбаўлялі неабходных лекаў, што прывяло да хуткага пагаршэння стану здароўя.

Калегія адвакатаў Нью-Ёрку заклікае беларускі ўрад:

• Прыняць неадкладныя меры для вызвалення палітвязняў з гуманітарных меркаванняў, аддаючы перавагу асобам з хранічнымі і цяжкімі праблемамі са здароўем, непаўналетнім, пажылым людзям і асобам з абмежаванымі магчымасцямі. Гэта ўключае ў сябе забеспячэнне іх бяспечнай рэінтэграцыі ў грамадства і доступ да неабходнай медыцынскай і псіхалагічнай падтрымкі.
• Узяць на сябе абавязацельства годна абыходзіцца з усімі зняволенымі, забяспечваючы ім доступ да адваката, членаў сям'і і неабходнага медыцынскага абслугоўвання. Гэта ўключае ў сябе зняцце абмежаванняў на кантакты са знешнім светам і гарантаванне доступу да належнай медыцынскай дапамогі зняволеным, асабліва тым, хто мае сур'ёзныя праблемы са здароўем.
• Прытрымлівацца міжнародных абавязацельстваў у галіне правоў чалавека і паважаць асноўныя правы ўсіх людзей, гарантуючы, што Беларусь адпавядае міжнародным стандартам у галіне правоў чалавека.
• Садзейнічаць правядзенню незалежных расследаванняў вартых даверу паведамленняў аб катаваннях і жорсткім абыходжанні ў месцах пазбаўлення волі, павышаючы празрыстасць і падсправаздачнасць. Такія захады вельмі важныя для аднаўлення даверу да сістэмы правасуддзя Беларусі і захавання правоў усіх грамадзян.
• Спыніць практыку абмежавання зносін затрыманых і доступу да юрыдычнага прадстаўніцтва. Гэта ўключае ў сябе прыцягненне да адказнасці асоб, адказных за рэалізацыю і выкананне палітыкі, якая парушае асноўныя правы зняволеных.