Андрэй Саннікаў: "Еўропа можа даць дыктатуры дадатковыя магчымасці для шантажу"

Пытанне зняцця візавых абмежаванняў з чыноўнікаў з «чорнага спісу» не ўвязваюць з вызваленнем палітвязняў.

Пра гэта ў інтэрв'ю сайту charter97.org паведаміў лідар грамадзянскай ініцыятывы «Еўрапейская Беларусь» Андрэй Саннікаў.

16 сакавіка кандыдат у прэзідэнты Беларусі на выбарах 2010 года, былы палітвязень Андрэй Саннікаў выступіў на 8-м Брусэльскім форуме - штогадовым міжнародным мерапрыемстве, на якое ў сталіцу Бельгіі з'язджаюцца ўплывовыя палітыкі з Еўропы і Паўночнай Амерыкі.

- Андрэй Алегавіч, вы прадстаўлялі Беларусь на Брусэльскім форуме пасля двухгадовага перапынку, паколькі знаходзіліся ў турме. Якія ўражанні?

- Для мяне гэта была адмысловая канферэнцыя, таму што пасля доўгага перапынку ўбачыўся з сябрамі, якія перажывалі і за мой лёс, і за маю сям'ю, за тое, што адбываецца ў Беларусі. Я нават у турме адчуваў іх падтрымку.

Уражанні вельмі супярэчлівыя. Паколькі ў Еўропе адбываюцца вельмі дынамічныя працэсы, нават у нашым рэгіёне, у якіх мы пазбаўленыя магчымасці ўдзельнічаць з-за дыктатуры. Цалкам відавочна, што ніякай ролі Лукашэнка ў Еўропе не гуляе, хоць гэтага яму вельмі хацелася б.

Беларусь застыла у мёртвым часе, і гэта, мякка кажучы, выклікае прыкрасць. З іншага боку, можна адзначыць, што пытанні дэмакратычнага развіцця, умацавання дэмакратычных інстытутаў не адышлі на другі план. Наадварот, падзеі 2010 года ў Беларусі, як мне здаецца, падштурхнулі еўраатлантычную супольнасць да больш сур'ёзнага абмеркавання сітуацыі ў аўтарытарных і дыктатарскіх краінах. Сітуацыя ў Беларусі паўплывала і на стварэнне ў Еўропе новага фонду для падтрымкі дэмакратыі.

- У сваім выступленні на форуме вы раскрытыкавалі Захад у адсутнасці стратэгіі ў дачыненні да сітуацыі ў Беларусі. Гэта займела эфект?

- Заходнія палітыкі і самі прызнаюць, што стратэгіі няма. Ёсць нейкія кіданні з перыядычнасцю ў 2-3 гады ад ўзмацнення жорсткасці палітыкі да змякчэння. Мне атрымалася пагаварыць з многімі ўплывовымі палітыкамі, грамадскімі дзеячамі, журналістамі, аналітыкамі. Натуральна, я абмяркоўваў сітуацыю ў Беларусі, гаварыў пра неабходнасць тэрмінова вызваляць палітвязняў і пра тое, што неабходная стратэгія дэмакратычнага свету ў адносінах і да Беларусі, і падобных сітуацый.

Вось як раз размовы аб стратэгіі былі вельмі прадуктыўнымі, паколькі абмяркоўваліся не толькі пытанні рэагавання на грубыя парушэнні правоў чалавека ў Беларусі, але і магчымасці ўплыву на саму сітуацыю і інструменты, якія мае дэмакратычны свет. Гэтыя абмеркавання далі добрую ежу для разважанняў і, я спадзяюся, працягнуць іх у бліжэйшы час.

- З кім вы сустрэліся ў Брусэлі?

- Былі сустрэчы з вярхоўным прадстаўніком ЕЗ па знешняй палітыцы і палітыцы бяспекі Кэтрын Эштан, якой я распавёў, якому нечалавечаму ціску падвяргаюцца палітвязні ў Беларусі і заклікаў прыняць яшчэ больш рашучыя меры, каб дамагчыся іх вызвалення. Яна пацвердзіла прынцыповую пазіцыю Еўразвяза па пытанні палітвязняў.

Сустракаўся і размаўляў я з прэзідэнтам Эстоніі Тоомасам Хендрыкам Ільвесам, намеснікам дзяржсакратара ЗША Вэндзі Шэрман, з міністрам замежных спраў Літвы Лінасам Лінкявічусам, міністрам абароны Латвіі Арцісам Пабрыксам, былым прэзідэнтам Сербіі Барысам Тадзічам, міністрам абароны Грузіі Іракліем Аласанія, старшынёй Камітэта па замежных справах Бундэстагу Рупрэхтам Поленцам, з намеснікам міністра замежных спраў Польшчы Ежы Памяноўскім, кіраўнікамі амерыканскіх і еўрапейскіх аналітычных цэнтраў і многімі іншымі. Сустрэч было шмат.

- Да чаго схіляюцца еўрапейцы ў пытанні невыязнога кіраўніка МЗС Беларусі Уладзіміра Макея?

- Мяне вельмі насцярожыла тое, што пытанне зняцця візавых абмежаванняў з чыноўнікаў з «чорнага спісу» ўвязваюць не з пытаннямі вызвалення палітвязняў, а з іншымі. Напрыклад, з аднаўленнем працы шведскай амбасады ў Менску. На жаль, мне не ўдалося пагаварыць з прысутным на форуме міністрам замежных спраў Швецыі Карлам Більтам па тэхнічных (а можа, і не па тэхнічных) прычынах. Але такая ўвязка проста выявіць слабасць Еўропы і дасць дыктатуры дадатковыя магчымасці для шантажу. Выганяй амбасадара, а потым абменьвай яго на «чорны спіс».

- Якіх крокаў сёння можна чакаць ад Еўропы ў дачыненні да Беларусі?

- Калі казаць пра стаўленне да Беларусі, то я б сказаў, што ніякіх надзей, планаў Еўропа з рэжымам Лукашэнкі не звязвае. І ў гэтым сэнсе не арыентуецца на цяперашнія ўлады. Могуць быць спробы аднавіць нейкія кантакты, але я б сказаў, што гэта ўжо нават не расчараванне і стомленасць Еўропы ад тупой упартасці дыктатуры. Да гэтага рэжыму ўжо ставяцца як да здыхляціны.

Іншая справа, што еўрапейцы сур'ёзна пакуль не абмяркоўвалі той інструментар, якім можна ўздзейнічаць на сітуацыю ў Беларусі. І тут я б казаў не толькі пра санкцыі, якія абавязкова павінны быць і якія маральна апраўданыя для вызвалення палітвязняў, але і пра магчымасці, якія Еўропа можа прапанаваць Беларусі. Удалося пачаць абмеркаванне аб бясплатных шматразовых візах для беларусаў, аб стварэнні большай колькасці месцаў для атрымання не толькі ўніверсітэцкай адукацыі, але і для паслядыпломнага навучання.

Мне здаецца, вось у гэтым і можа складацца сутнасць стратэгіі Еўропы ў дачыненні да Беларусі: жорсткая заслона дыктатуры і адкрытасць Еўропы для грамадзян Беларусі.