"Мама, я экстрэміст". Якія абмежаванні накладаюцца на асоб, уключаных у "Спіс экстрэмістаў"

Дзе шукаць "Спіс экстрэмістаў"?

"Пералік грамадзян Беларусі, замежных грамадзян або асоб без грамадзянства, якія маюць дачыненне да экстрэмісцкай дзейнасці" публікуецца на сайце Міністэрства ўнутраных справах. Улічвайце, што з-за мяжы гэты сайт не адчыняецца. 

Праваабаронцы "Вясны" сочаць за абнаўленнямі Спіса і інфармуюць пра адпаведныя змены праз сацыяльныя сеткі і сайт. 

Каго ўключаюць у "Спіс экстрэмістаў"?

У "Пералік грамадзян Беларусі, замежных грамадзян або асоб без грамадзянства, якія маюць дачыненне да экстрэмісцкай дзейнасці" ўключаюцца як беларусы, так і грамадзяне іншых дзяржаваў, асуджаныя па "злачынствах экстрэмісцкай накіраванасці" пасля прэзідэнцкіх выбараў у 2020 годзе. Гэта людзі, якіх асудзілі па крымінальных справах. Асуджаныя па адміністрацыйных артыкулах не ўключаюцца ў гэты Спіс. Гэта такія артыкулы Крымінальнага кодэкса, як напрыклад, 293 (удзел у масавых беспарадках), 342 (актыўны ўдзел у дзеяннях, якія груба парушаюць грамадскі парадак), 369 (абраза прадстаўніка ўлады), 130 (распальванне іншай сацыяльнай варожасці), 361-1 (удзел у экстрэмісцкім фарміраванні), 341 (апаганьванне маёмасці) і іншыя "пратэсныя артыкулы".

МУС уключае і тых, хто цяпер у месцах няволі адбывае тэрмін, і тых, ужо выйшаў на волю, і тых, у каго ўжо нават пагашана судзімасць. 

Якія абмежаванні для тых, каго ўключылі ў Спіс?

Згодна часткамі 3 і 4 артыкула 18 Закона "Аб супрацьдзеянні экстрэмізму" грамадзянам, у дачыненні да якіх маецца прысуд, які ўступіў у законную сілу, да пагашэння або зняцця судзімасці і на працягу пяці гадоў пасля пагашэння або зняцця судзімасці забараняецца:

• займацца дзейнасцю, звязанай з абаротам наркатычных сродкаў, псіхатропных рэчываў, іх прэкурсораў, зброі і боепрыпасаў, выбуховых рэчываў,
• педагагічнай дзейнасцю (у частцы рэалізацыі зместу адукацыйных праграм),
• выдавецкай дзейнасцю,
• займаць дзяржаўныя пасады,
• праходзіць ваенную службу.

Напрыклад, чалавек, які быў асуджаны па арт. 369 Крымінальнага кодэкса за абразу прадстаўніка ўлады, не зможа працаваць эканамістам у выканкаме або ідэолагам яшчэ на працягу пяці гадоў пасля пагашэння або зняцця судзімасці.

Што значыць асаблівы фінансавы кантроль экстрэмістаў?

Акрамя гэтага, фінансавыя аперацыі ўключаных у "Спіс экстрэмістаў" грамадзян падлягаюць асабліваму кантролю ў адпаведнасці з заканадаўчымі актамі.

Так, згодна з арт. 1 Закона "Аб мерах па прадухіленні легалізацыі даходаў, атрыманых злачынным шляхам, фінансавання тэрарыстычнай дзейнасці і фінансавання распаўсюджвання зброі масавага паражэння" асаблівы кантроль – сукупнасць прымаемых органам фінансавага маніторынгу – Дэпартамент фінансавага маніторынгу Камітэта дзяржаўнага кантролю Рэспублікі Беларусь – мер па кантролі за фінансавымі аперацыямі на падставе інфармацыі, атрыманай ад асоб, якія ажыццяўляюць фінансавыя аперацыі, у мэтах прадухілення легалізацыі даходаў, атрыманых злачынным шляхам, фінансавання тэрарыстычнай дзейнасці і фінансавання распаўсюджвання зброі масавага паражэння.

Пад фінансавай аперацыяй згодна заканадаўству маецца на ўвазе здзелка з грашовымі сродкамі незалежна ад формы і спосабу яе ажыццяўлення. Пад фінансавай аперацыяй разумеюцца:

• адкрыццё банкаўскага рахунку,
• разавыя плацяжы,
• перавод, паступленне, выдача, абмен, унясенне грашовых сродкаў.

Гэта значыць, фінансавыя аперацыі грамадзян, якія ўключаны ў "Спіс экстрэмістаў", падлягаюць асабліваму кантролю. Гэта значыць, напрыклад, што калі "экстрэмісту" на рахунак перавядуць грошы, то пра гэта банк паведаміць у Камітэт дзяржаўнага кантролю. Акрамя таго, усе ўдзельнікі фінансавай аперацыі, якая падлягае асабліваму кантролю, будуць ідэнтыфікаваныя.

Банк, пасля ажыццяўлення аперацыі павінен запоўніць спецыяльную форму і адправіць яе ў ДФР (п. 82 Пастановы Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 16 сакавіка 2006 г. № 367 "Аб зацвярджэнні формы спецыяльнага фармуляра рэгістрацыі фінансавай аперацыі, якая падлягае асабліваму кантролю, і інструкцыі аб парадку запаўнення, прадстаўлення, рэгістрацыі, уліку і захоўвання спецыяльных фармуляраў рэгістрацыі фінансавых аперацый, якія падлягаюць асабліваму кантролю").

А ці праўда, што часткова абмяжоўваецца заняцце медычнай дзейнасцю?

Так, уксосна. Праз забарону на працу з наркатычнымі і псіхатропнымі сродкамі абмяжоўваецца і медычная дзейнасць у частцы ўзаемадзеяння з такімі сродкамі.

А якія абмежаванні для тых, хто знаходзіцца ў няволі?

Спецыяльных абмежаванняў для тых, хто ўтрымліваецца ў месцах пазбаўлення і абмежаванні волі, няма. На іх распаўсюджваюцца вышэй названыя.

А ці звязаныя "статус экстрэміста" ад МУС і "статус экстрэміста" ад адміністрацый СІЗА і калоній?

Не. Гэта розныя не звязаныя адзін з адным рэчы. Другое з'яўляецца прафілактычным улікам, як "схільных да экстрэмізму і іншых дэструктыўных дзеянняў". Зняволеных паводле "палітычных" артыкулаў у СІЗА і калоніях ставяць на такі ўлік ужо практычна аўтаматычна. У месцах няволі да вязняў, якія стаяць на такіх умовах, павышаная ўвага і кантроль.

Ці можна неяк абскардзіць "статус экстрэміста"?

Так, асоба можа абскардзіць уключэнне сябе ў "Пералік грамадзян Беларусі, замежных грамадзян або асоб без грамадзянства, якія маюць дачыненне да экстрэмісцкай дзейнасці". Для гэтага неабходна падаць скаргу ў пісьмовай ці электроннай форме ў Міністэрства ўнутраных спраў. Тэрмін для падачы скаргі – месяц, які вылічваецца са дня ўключэння грамадзяніна ў пералік. Тэрмін разгляду – не пазней аднаго месяца з дня, наступнага за днём яе паступлення (пункты 1 і 3 Пастановы Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 12 кастрычніка 2021 г. № 575 "Аб мерах процідзеяння экстрэмізму і рэабілітацыі нацызму").

А хто можа дапамагчы з абскарджваннем? 

Звяртайцеся да нашых юрыстаў на пошту zvarot@spring96.org альбо ў тэлеграм @zvarot96.